کتاب:پایش و بهبود نظام کارآفرینی ایران

پیشگفتار
تغییرات سریع و گسترده فناوریها، شرایط متالطمی را در بازارهای جهانی به ارمغان آورده و تابآوری و نوآوری بنگاهها را تبدیل به شروط لازم برای بقاء و پایداری کسب و کارها و مشاغل کرده است. در چنین شرایطی، ایجاد محیط مساعد برای ظهور و رشد کسب وکارهای جدید نوآور و فعالیتهای کارآفرینانه وظیفه حیاتی سیاستگذاران کشور برای دستیابی به رشد و رونق اقتصادی است.
پویایی اقتصاد، حاصل فعالیتهای کارآفرینی مبتنی بر تشخیص فرصتها است، کارآفرینانی که با تکیه بر نوآوری و پذیرش مخاطره فعالیتهای نوآورانه خود، قادر به نفوذ آگاهانه در بازارهای غیرقابل پیش بینی، ایجاد فشار رقابتی در میان بنگاهها و بهبود عملکردکلی اقتصاد هستند. گزارش ۲۰۱۱ شاخص جهانی کارآفرینی (GEI) شواهدی مبنی بر همبستگی شدید کارآفرینی با اهداف کلی تر رفاه انسانی، نظیر افزایش رشد اقتصادی، کاهش نابرابری درآمدی، بهبود کیفیت محیط زیست و پایداری سیاسی و امنیت ارائه کرده است و ازاینرو کارآفرینان را نیروی صلح، برابری و رفاه فراگیر انسانی معرفی میکند.
نیاز به کارآفرینی، دانش و نوآوری به خوبی در سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی، ابالغی مقام معظم رهبری، تصریح شده است. این در حالی است که هم اکنون کشور ما با نرخ بالایی از بیکاری، بویژه در میان فارغ التحصیلان جوان دانشگاهی از سویی و نرخ پایین بهره وری نیروی کار از سوی دیگر روبرو است. مطابق با پیش بینی های انجام شده سازمان برنامه و بودجه تا سال ۱۳۹۹ لازم است ساالنه ۹۵۵ هزار شغل جدید در کشور ایجاد شود
ا. ایجاد چنین حجمی از مشاغل در چنین بازه کوتاه زمانی تنها از طریق راه حل هایی نظیر جذب سرمایه گذاری خارجی، ایجاد محدودیت در واردات و یا تامین مالی بنگاههای راکد و نیمه فعال امکان پذیر نخواهد بود، بویژه آن که ماهیت متلاطم و نوآورانه اقتصاد جهانی اثربخشی راه حل های اخیر را مورد تردید قرار میدهد.
راه حل موازی، ایجاد سریع شغل توسط شرکتهایی است که رشد سریع دارند (کارآفرینان). با تشویق تاسیس شرکتهایی که ازطریق ارائه خدمات یا محصولات جدید دارای مطلوبیت عام، قادر به رشد سریع باشند، می توان مشاغل موردنیاز را ایجادکرد. چنین شرکتهایی معمولا بوسیله بهره گیری از گوشه های جدید بازارو ارائه محصوالت، خدمات یا فرآیندهای بدیعی که رقبا و یا جایگزینان اندک دارند، ایجاد میشوند. ترکیب محصوالت بدیع، رقبای بلاواسطه اندک و تقاضای بالایی که بوسیله بازارهای جدید ایجاد شده است،میتواند سطوح بالای سودآوری را پایدار نماید و سرمایه و انگیزه های گسترش سریع تولید و اشتغال را فراهم کند. چنین نگاهی،کارآفرینی را به عنوان راه حل مناسب برای ایجاد اشتغال و توسعه اقتصادی، جایگزین راهحلهای سنتی مینماید؛ به نحویکه امروزه درادبیاتاقتصادی کشورهای توسعه یافته، گذار از اقتصاد مدیریت شده به اقتصاد کارآفرینانه، تبدیل به بحثی تأمل برانگیز شده است. همزمان،
سیاستهای سنتی صنعتی شدن در این کشورها جای خود را به سیاست های توسعه کارآفرینی داده اند.
توجه سیاستگذاران به مقوله کارآفرینی در ایران، عمری کوتاه )کمی بیش از یک دهه( دارد. بدیهی است در این مدت کوتاه،ابزارها و سیاست های توسعه کارآفرینی آنگونه که شایسته است فرصت بلوغ نیافته اند و محدود هستند. این در حالی است که مطابق باگزارش ۲۰۱۱ شاخص جهانی کارآفرینی(GEI) اکوسیستم کارآفرینی ایران ضعیف است. امتیاز کلی کارآفرینی ایران در این شاخص تنها۲۸۸۸% است و در میان ۱۵ کشور منطقه خاورمیانه و شمال آفریقاکه در گزارش یاد شده بررسی شدهاند، ایران رتبه ۱۴ را دارا است. لذانیازمند طراحی سیاستها و پیاده سازی برنامه های مناسب و توجه جدی به مقوله کارآفرینی و پایش آن در کشور هستیم.
گزارش حاضر، اولین گزارش حاصل از مجموعه مطالعات پروژه “پایش و بهبود نظام کارآفرینی ایران” است که توسط معاونت توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در حال اجرا است. این گزارش، مراحل اول و دوم چرخه سیاستگذاری، شامل مراحل پایش وضع موجود و شناسایی گلوگاه ها بوده(شکل ۱) و با استفاده از روششناسی موسسه کارآفرینی و توسعه جهانی ، به تحلیل اکوسیستم کارآفرینی کشور در مقایسه با سایر کشورها پرداخته است.