تحلیل استراتژیک بندر چابهار با نگاه به مزیت های رقابتی جمهوری اسلامی ایران
نقش کلیدی بندر چابهار
بندر چابهار یک مورد کلیدی در همکاری و رقابت بین المللی است و میتواند یک انقلاب تجاری در منطقه ایجاد کند، اما همچنین میتواند رقابتهای منطقه ای را تشدید کند.
بندر چابهار در جنوب شرقی استان سیستان و بلوچستان واقع شده است. این بندر دارای ویژگی متمایز است که آن را از نظر داخلی و بین المللی جذاب میکند. این بندر در حاشیه اقیانوس هند واقع شده و تنها بندر عمیق ایران است که دسترسی مستقیم به اقیانوس دارد. مجاورت جغرافیایی آن با کشورهایی مانند افغانستان ، پاکستان و هند و همچنین موقعیت آن به عنوان یک مرکز ترانزیتی کلیدی در رو به رشد کریدور بین المللی حمل و نقل شمال به جنوب، به آن این پتانسیل را میدهد که به یکی از مهمترین قطبهای تجاری در جهان تبدیل شود. منطقه چابهار همچنین یکی از معدود نقاط ایران است که از تحریمهای آمریکا معاف است و این امر به طور قابل ملاحظهای روند تجارت با سایر کشورها را ساده کرده است.
بندر چابهار دارای ظرفیت تغییر تجارت در آسیای جنوبی و مرکزی است. راههای تجاری پیشنهادی زمینی متصل به بندر دسترسی بیشتر به بازارهای افغانستان و آسیای میانه را تسهیل می کند. تأثیر این افزایش ارتباطات، پیامدهای عظیمی به ویژه برای افغانستان دارد ، اگرچه پیامدهای تسلط سریع طالبان بر این کشور می تواند این برنامه ها را برای پیشبرد به خطر بیندازد. در حال حاضر، افغانستان بیشتر تجارت خود را از طریق پاکستان انجام می دهد. بندر چابهار میتواند یک منبع تجاری جایگزین برای کشور فراهم کند. به نوبه خود ، چابهار این پتانسیل را دارد که رشد اقتصادی عظیمی را در افغانستان ایجاد کند، زیرا به کالاهای دیگر کشورها اجازه می دهد به راحتی وارد افغانستان شوند و پتانسیل صادراتی آن را تقویت کنند.
نقش چابهار در تقابل با تحریمها
بسیاری از تحلیلگران مسائل بینالمللی ایران را بر اساس معیارهایی مانند ثروت منابع طبیعی، قدرت نظامی و جمعیت قوی، به عنوان یک قدرت منطقهای با پتانسیل ابرقدرت جهانی طبقه بندی میکنند. با این حال، ایران به دلیل تحریمهای اقتصادی مشکلاتی دارد. برای دور زدن این محدودیتها، ایران به دنبال ایجاد روابط قویتر با کشورهای آسیایی بوده است که روابط خصمانه کمتری با آن دارند.
در این زمینه، بندر چابهار نمایانگر وسیلهای است که نه تنها با افغانستان و آسیای میانه، بلکه با هند و چین ارتباط برقرار می کند. با توجه به اینکه بودجه توسعه ایران برای بندر از سال ۲۰۱۸ تاکنون ۲۲۰۰ درصد افزایش یافته است ، واضح است که چابهار بخشی جدایی ناپذیر از راهبرد مشارکت شرق ایران خواهد بود.
در همین حال، هند و چین برنامههایی برای چابهار و روابط دوجانبه با ایران دارند. هند سابقه همکاری گستردهای با بندر چابهار دارد، زیرا دهلی نو این بندر را فرصتی برای تقویت موقعیت خود به عنوان یک قدرت منطقهای و جهانی میداند. هند، با دارا بودن دومین جمعیت بزرگ در جهان، ششمین اقتصاد بزرگ در جهان و تلاش طولانی مدت برای عضویت دائمی در شورای امنیت سازمان ملل متحد، یکی از مدعیان اصلی برای ابرقدرت جهانی در آینده است. این کشور تلاش کرده است تا بازار خود را در آسیای غربی و مرکزی گسترش دهد تا این پتانسیل را بیشتر تثبیت کند.
اهمیت راهبردی بندر چابهار در توسعه روابط ایران، هند و افغانستان
بندر چابهار به دلیل موقعیت استراتژیک خود میتواند نقش مهمی در توسعه مناسبات سیاسی-اقتصادی کشورمان با شبهقاره و آسیای مرکزی ایفا کند.
چابهار تنها بندر اقیانوسی ایران، یکی از نقاط کلیدی در حاشیه خلیجفارس و دریای عمان بوده و در کریدور شمال – جنوب جایگاه مهمی دارد. این بندر در مسیر ترانزیتی شرق – غرب قرارگرفته و فوریتهای مختلف اقتصادی و جغرافیایی در زمینه ترانزیت و ترانشیب دارد.
این بندر به یک نقطه ارتباطی و حیاتی برای ارسال کالاهای هندی به افغانستان و فراتر از آن در آسیای مرکزی تبدیلشده است. دولت هند بودجه پیشنهادی خود در سال ۲۱-۲۰۲۰ برای توسعه بندر چابهار را حدود ۱۴ میلیون دلار اعلام کرد که نسبت به سال گذشته دو برابر افزایشیافته است.
افزایش بودجه بندر چابهار نشاندهنده تعهد هند برای توسعه این بندر و همچنین قاطعیت دهلینو برای تبدیل آن به یک گزینه مناسب ارتباطی است. بندر چابهار به علت موقعیت استراتژیک و دستیابی به آبهای آزاد بینالمللی جایگاه ویژهای در مبادلات تجاری کشورمان با سایر کشورهای منطقه دارد. این بندر به علت نزدیکی به کشورهایی نظیر هند، افغانستان، پاکستان و آسیای میانه، از جایگاه ویژهای در ترانزیت کالا به این کشورها برخوردار است.
بندر چابهار و اهمیت آن برای هندیها
کارشناسان مسائل منطقه بر این باورند که بندر چابهار از نظر مبادلات اقتصادی برای هند اهمیت زیادی دارد و مهمترین علت آن موقعیت راهبردی این بندر است. با ادامه اختلافات هند با کشورهای همسایه خود از جمله پاکستان و چین، این کشور تصمیم گرفته است تا یک مسیر جدید برای دسترسی به کشورهای غرب و آسیای مرکزی ایجاد کند. بندر چابهار دسترسی هند به افغانستان از طریق دریا آزاد را آسان میکند.
بندر چابهار ایران، رقیب بندر گوادر واقع در استان بلوچستان پاکستان به شمار میرود و از نگاه هندی ها تا حدی می تواند به موازنه دریایی با پاکستان در منطقه کمک کند. بندر گوادر که تقریباً ۴۰۰ کیلومتر از طریق خشکی و ۱۰۰ کیلومتر از مسیر دریا با بندر چابهار فاصله دارد، در همکاری مشترک پاکستان و چین ساختهشده و ازآنجاکه این دو قدرت هستهای رقبای اصلی هند در قاره آسیا به شمار میآیند، وجود چنین بندری در شمال دریای عمان و به فاصله اندکی از شهرهای مهم گوجرات و بمبئی در غرب هند نگرانیهای جدی امنیتی و ژئوپلیتیکی برای دهلی ایجاد کرده است.
به لحاظ استراتژیک و از منظر رهبران دهلی نو، بندر چابهار بهعنوان وزنه تعادلی برای تنظیم روابط سیاسی-امنیتی دو رقیب هستهای جنوب آسیا، یعنی هند و پاکستان است. دسترسی هند به بندر چابهار نهتنها دهلی را قادر میسازد حضور نظامی پاکستان در دریای عمان و شمال اقیانوس هند را خنثی کرده و محاصره استراتژیک دو متحد رقیبش یعنی چین و پاکستان را بشکند، بلکه با دور زدن قلمرو سرزمینی پاکستان مسیری امنتر از طریق ایران به افغانستان برای آن میگشاید. با توجه به عضویت هند در کریدور بینالمللی شمال-جنوب، این مسیر برای دهلی این امکان را فراهم خواهد میکند که به بازار کشورهای آسیای میانه مانند تاجیکستان و ترکمنستان و ازبکستان و ذخایر انرژی آنها و نیز ترکیه، روسیه و درنهایت شمال اروپا دسترسی پیدا کند.
تحلیلگران بر این باورند که هند، بهعنوان یکی از قدرتهای نوظهور اقتصادی در جنوب آسیا با طرح استراتژی بلندمدت در راستای توسعه بازارهای داخلی، دسترسی به بازار افغانستان و آسیای میانه و رقابت با چین و پاکستان، تلاش دارد با سرمایهگذاری در بندر چابهار، به نفوذ اقتصادی و سیاسیاش در منطقه بیافزاید و جایگزینی برای بندر گوادر، مسیر ترانزیتی چین و پاکستان ایجاد کند. چابهار، برای هند از اهمیت فوقالعاده استراتژیک و حیاتی برخوردار است.
تمایل ایران برای راهاندازی بندر چابهار با توجه به منافع استراتژیک کشورمان قابلدرک است. بخش اعظم سرمایهگذاری برای ساخت بندر چابهار از سوی دولت هند انجام میگیرد. تکمیل و بهرهبرداری با کمک سرمایه خارجی فشار اقتصادی چندانی به ایران وارد نمیکند.
بندر چابهار و مسیرهای ارتباطی منتهی به آن – بهویژه راهآهن چابهار-زاهدان با هزینه تخمینی یک میلیارد و ششصد میلیون دلار در استان سیستان و بلوچستان که دولت هند بخشی از سرمایهگذاری احداث آن را به عهده گرفته است به شکوفایی اقتصادی و رونق کسبوکار در کشورمان کمک میکند.
بندر چابهار همچنین میتواند بهواسطه تقویت همکاریهای نظامی میان ایران و هند قدرت تأثیرگذاری و چانهزنی تهران را در قبال تحولات افغانستان را افزایش دهد. هند به دنبال توسعه این بندر جنوبی ایران است. درواقع توسعه پروژه چابهار برای این کشور بسیار فراتر از افزایش مناسبات بازرگانی و صادرات به ایران اهمیت دارد، زیرا با بندر چابهار، هند نهفقط به ایران و افغانستان بلکه به آسیای مرکزی و چهبسا روزی به اروپا دسترسی پیدا خواهد داشت. سیاست خارجی عملگرایانه و ضرورت توسعه اقتصادی، مواضع سه کشور افغانستان، هند و ایران را در مورد توسعه بندر چابهار به یکدیگر نزدیک کرده است.
نقش چابهار در توسعه روابط تهران- کابل
افغانستان سالها صحنه رقابتهای سیاسی و ژئوپلیتیکی هند، پاکستان، روسیه و آمریکا است و اتصال این کشور به دریای عمان و اقیانوس هند از راه بندر چابهار نقش ایران را در میدان اقتصادی و دیپلماسی منطقه تقویت میکند. بندر چابهار بهعنوان مهمترین بندر در مسیر ترانزیتی محور شرق ایران مطرح است. این بندر برای افغانستان اهمیت راهبردی دارد، زیرا افغانستان یک کشور محصور در خشکی است و برای رشد اقتصادی خود به دسترسی به آبهای آزاد نیاز دارد.
این کشور میتواند با ترانزیت کالا در بندر چابهار زمینه رشد و شکوفایی اقتصاد خود را فراهم کند. بیشک بندر چابهار درر توسعه مبادلات اقتصادی ایران و افغانستان تأثیر عمدهای دارد. با توجه به اینکه بیش از سه میلیون مهاجر افغانستانی در ایران زندگی میکنند توسعه مبادلات تجاری نیز باعث حل شدن مشکلات مهاجران شده و به تعمیق روابط دو ملت و کشور کمک شایانی میکند.
چابهار با توجه به موقعیت راهبردی در جهان و نزدیک بودنش به افغانستان بهترین مکان برای فعالیتهای تجاری و سرمایهگذاری برای تاجران افغانستان است. بطور مثال حمل کانتینرهای تاجران افغان از بندر کراچی تا قندهار ۱۸ ساعت زمان را دربر میگیرد. درحالیکه این محمولهها از بندر چابهار ۱۲ ساعت زمان نیاز دارد، که از لحاظ فاصله، چابهار میتواند ارزانتر و امنتر نسبت به بندر کراچی برای افغانستان باشد. این موضوع بیانگر فرصتیابی آسان و راحتتر از بندر کراچی برای تاجران افغان خواهد بود. دو کشور باید تلاش بیشتری جهت سرمایهگذاری در این بندر برای توسعه اقتصادی انجام دهند.
درمجموع میتوان گفت افغانستان به یک بندر و نفت نیاز دارد. ایران خواهان فروش نفت خود در شرایط تحریم است. هند میخواهد برای کالاهای خود در آسیای میانه بازار پیدا کند و نفت موردنیاز خود را نیز بهراحتی تأمین کند. وابستگیهای متقابل و انکارناپذیر سه کشور نکتهای ضرورت توسعه و رونق این بندر مهم در جنوب کشورمان را برجسته می سازد.
در دوره قاجار در سال ۱۲۷۰ قمری، ابراهیمخان بهزادی بمی به حکومت بمپور انتخاب شد و در عصر حکمرانی او دولت وقت ایران بلوچستان را تصرف کرد. در سال ۱۲۸۱ قمری، ابراهیمخان قلعه محکم «ایرافشان» که تسخیرناپذیر بهنظر میرسید را تصرف کرد و بدین ترتیب قدرت دولت مرکزی را تا نزدیکی کوهک و چابهار و گواتر توسعه داد. چابهار اما در سال ۱۲۸۹ قمری در تصرف اعراب مسقط قرار گرفت. انگلیسیها و بهویژه شخص گلداسمیت که برای حکمیت مرزی بین ایران و منطقه کلات تحت نفوذ انگلیس منصوب شده بود نیز از ادعای اعراب مسقط بر چابهار پشتیبانی میکردند. برای جلوگیری از چنین تهدیداتی، دولت ایران دست بهکار شد و ابراهیمخان در سال ۱۲۸۹ قمری بندر چابهار را تصرف کرد تا قدرت خود را بسط دهد.[۳][۴]
در سال ۱۳۰۴ خورشیدی، دولت قاجار تلاش کرد حاکمیت خود را بر چابهار تثبیت کرده و سردار دین محمدخان داماد دوست محمدخان را سرکوب نماید. در گزارش فرمانده قسمت کرمان در دهم اسفند ماه ۱۳۰۴ به وزارت جنگ، بر ضرورت مقابله با دین محمدخان و ایجاد پادگان نظامی در چاه بهار و برقراری نظم در امور گمرک این شهر تأکید شدهاست. در این گزارش، به این موضوع نیز اشاره شده بود که ناآرامیها در بلوچستان و بهویژه آشوبهای دین محمدخان بر اثر سیاست دولت انگلیس است و دلیل این سیاست نیز بیم این دولت از اقتدار دولت مرکزی ایران در بلوچستان و بهویژه در چاه بهار است؛ اقتداری که میتوانست نفوذ ایران در بلوچستان انگلیس را نیز امکانپذیر نماید. در سال ۱۳۰۷ خورشیدی، عملیات نظامی علیه دوست محمدخان آغاز شد و در بهمن ماه همان سال آخرین حکومت بلوچستان سقوط کرد. با حذف دوست محمدخان از معادلات سیاسی بلوچستان، قدرت دولت مرکزی در این ایالت، و از جمله در چابهار بهطور کامل تثبیت شد.[۵]
در سال ۱۳۵۲ هجری شمسی طرح جامع راهاندازی بندر چابهار آغاز شد و در همین راستا قراردادهایی نیز با پیمانکاران منعقد گردید. پس از انقلاب اسلامی، عملیات راهاندازی بندر پس از وقفهای چند ساله این پروژه از سر گرفته شده و در سال ۱۳۶۲ عملاً به بهرهبرداری رسید البته تکمیل این پروژه تا چند سال بعد نیز ادامه پیدا کرد.
موقعیت اقتصادی و بازرگانی
براساس پیشبینی محققان سازمان ملل در زمینه حمل و نقل بینالمللی، حدود نیمی از حمل ونقل جهان میان خاور دور با سایر نقاط دنیا انجام میشود. از مجموع ۳ کریدور حمل ونقل جهانی که کارشناسان سازمان ملل برای این امر پیشبینی کردهاند، ۲ کریدور ازایران میگذرد و چابهار نقطه عبور جنوبیترین کریدور شرقی–غربی جهان خواهد بود. این کریدور از «دروازه ابریشم» درچین آغاز میشود و قلب اقتصاد این کشور یعنی استان کانتون را تغذیه کرده و به سرزمین آسیای جنوب شرقی میپیوندد و پس از طی این مسیر وارد هندوستان شده و با پوشش مهمترین شهرهای این ناحیه مانند کلکته، ناکپور، جایپور، حصیرآباد، کراچی و بن قاسم به چابهار میرسد.
بندر چابهار به دلیل موقعیت راهبردی، که نزدیکترین راه دسترسی کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه (افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و قزاقستان) به آبهای آزاد است از اهمیت فراوانی برخوردار است و سازندگی و سرمایهگذاری فراوانی در آن صورت میگیرد؛ از جمله ساخت اسکله و افزایش گنجایش بارگیری کشتیهای اقیانوسپیماو ساخت راهآهن به سوی آسیای میانه و احداث فرودگاه بینالمللی. این بندر یکی از مهمترین چهارراههای کریدور شمال-جنوب بازرگانی جهانی است. چابهار دارای چند منطقه یا بخش است:
- بخش قدیمی و جدید شهر چابهار
- بخش ساحلی لنجهای ماهیگیران که در منطقه قدیمی شهر و همچنین در ساحل کنارک نزدیک به فرودگاه میباشد.
- منطقه آزاد تجاری و صنعتی با ۱۴۰ کیلومتر مربع مساحت خود شامل ۹ پیکره میشود الف: بخش مسکونی ب- بخش سولهها، انبارها و تولیدات کارگاهی ج: بخش شهرکهای صنایع مانندمجتمع پتروشیمی مکران و مجتمع فولاد، و پروژههای بزرگ ملی مانند شهرک انرژیهای پاک شهرک صنایع خودرو شهرک صنایع غذایی شهرک شیلات و …
- اسکله بارگیری و تخلیه بار شامل الف: اسکله قدیمی شهید کلانتری ب: اسکله جدید خاتم الانبیا (شهید بهشتی)
تمام این مناطق در پیرامون خلیج چابهار واقع شدهاست .[۸] منطقه آزاد چابهار با مساحت ۱۴ هزار هکتار در منتهیالیه جنوب شرقی ایران در ۲۵ درجه و ۲۰ دقیقه عرض شمالی و ۶۰ درجه و ۲۷ دقیقه طول شرقی در شرق خلیج چابهار و در کنار آبهای دریای عمان قرار دارد. این منطقه بهوسیله شبکه حمل و نقل زمینی و هوایی از شمال به کشورهای آسیای میانه و افغانستان، از شرق به پاکستان و از جنوب به اقیانوس هند اتصال مییابد. دسترسی مستقیم به آبهای آزاد و قرارداشتن در خارج از خلیج فارس و همینطور عدم آسیبپذیری در مواقع بروز بحران، موقعیت استراتژیکی را برای ایجاد یک گذرگاه ارتباطی بین کشورهای آسیابی میانه و سایر کشورهای جهان فراهم آوردهاست. بنا بر نظر سازمان ملل، چابهار یکی از مهمترین راههای کریدور شرق-غرب و جنوبیترین راه این کریدور است.[۹]
موقعیت جغرافیایی و وسعت
بندر چابهار به سبب قرار گرفتن در نزدیکی منطقه استوایی، از تغییرات دمای اندکی در فصول مختلف سال برخوردار است. بندر زیبای چابهار گرچه شاید در نخستین نگاه، ناحیه ای محروم وفاقد جاذبههای گردشگری و پیشینه تاریخی به نظر آید؛ اما واقعیت آن است که این ناحیه دارای بهترین کرانه اقیانوسی کشور و معتدلترین هوای جنوب کشور است.
چابهار مهم است؛ نه فقط چون یکی از پررونقترین مناطق آزاد ایران به حساب میآید، نه فقط چون تنها بندر اقیانوسی کشور است؛ نه فقط چون یکی از بهترین مناظر دنیا را دارد… چابهار مهم است چون بهشتی از ناشناخته هاست که هر گردشگری را شیفته زیباییهایش میکند.
شهرستان چابهار با مساحتی حدود ۱۷۱۵۵ کیلومتر مربع در منتهیالیه جنوب شرقی ایران در کنار آبهای گرم دریای عمان و اقیانوس هند قرار گرفتهاست. این شهرستان از جانب شمال به شهرستان قصرقند و از جنوب به دریای عمان و از شرق به شهرستان دشتیاری و از غرب به شهرستان کنارک محدود است.
بندر چابهار-مرکز شهرستان- با وسعتی بالغ بر ۱۱ کیلومتر مربع در ارتفاع ۷ متر از سطح دریا قرارگرفتهاست و در ۶۰ درجه و ۳۷ دقیقه طول شرقی و ۲۵ درجه و ۱۷ دقیقه عرض شمالی قرار دارد. فاصله هوائی شهرستان چابهار تا تهران ۱۴۵۶ کیلومتر و فاصله زمینی از طریق جاده ایرانشهر- کرمان ۱۹۶۱ کیلومتر است. فاصله بندر چابهار تا مرکزاستان ۷۳۸ کیلومتر میباشد. این شهرستان حدوداً دارای ۳۰۰ کیلومتر مرز آبی در دریای عمان میباشد.
بندر چابهار همعرض جغرافیایی بندر میامی در شبهجزیره فلوریدای آمریکا است و دارای شرایط آب و هوایی کاملاً همانند بندر میامی است. چابهار در ۲۲۸۶ کیلومتری تهران قرار گرفتهاست. فاصله آن تا زاهدان ۷۲۱ کیلومتر و تا بندر کراچی ۹۰۰ کیلومتر است.
خلیج چابهار با بریدگی طبیعی و استثنایی خود، بزرگترین خلیج ایران در پیرامون سواحل دریای عمان بهشمار میرود و نزدیکترین آبراه به اقیانوس هند است. چابهار از تیرماه تا اوایل شهریور تحت تأثیر بادهای سرد قطب جنوب است که در اصطلاح محلی به آن بادهای ۱۲۰ روزه میگویند.
نام
زمینهای کنار دریا و کنار رود را بار میگویند رود بار دریا بار در نوشتهها بسیار است و شادروان دهخدا بدان پرداخته – نظر غالب این است که نام چابهار تغییریافتهٔ چهاربهار است چرا که این منطقه همیشه آب و هوای بهاری دارد. نظر دیگر این است که چون در قدیم مردم چابهار به این بندر چه بار میگفتند (به این دلیل که از مسافران میپرسیدند که چه باری دارند)، پس چابهار تغییریافتهٔ «چه بار» است.[۱۰] چابهار در گویش محلی مردم این منطقه به کسانی گفته میشود که در اطراف چاه آب سکنی گزیدهاند. در شهر چابهار جهت تأمین آب مورد نیاز مردم در زمان قدیم از چاههایی که مردم حفر میکردند استفاده میشدهاست و «چَه» بهمعنای چاه آب و «بار» بهمعنای پیرامون. این اصطلاح بهمرور زمان با ورود غیر بومیان به شهر و توسعه آن به چابهار و چهار بهار تغییر یافتهاست.
آب و هوا
همجواری منطقهٔ آزاد چابهار با دریا، نزدیکی به مدار رأسالسرطان و قرار گرفتن در مسیر بادهای موسمی شبهقاره هند و جبهههای استوایی موجب گردیده که دارای آب و هوایی گرمسیری و معتدل با رطوبت نسبی باشد. این منطقه گرمترین نقطه کشور در زمستان و خنکترین بندر جنوبی ایران در تابستان است. متوسط دمای بیشینه (در خرداد ماه) طی یک دوره ۷ ساله ۳۱ درجه سانتیگراد، متوسط دمای کمینه (در دی ماه) ۱۹ درجه سانتیگراد، و متوسط دما در طول سال ۲۴ درجه سانتیگراد است. حداقل رطوبت نسبی ۶۰ درصد و متوسط رطوبت نسبی ۷۰ درصد گزارش شدهاست. متوسط بارندگی سالانه کمتر از ۲۰۰ میلیمتر در سال است که ۶۴ درصد آن در زمستان میبارد.
بهطور کلی آب و هوای چابهار دارای کمترین تغییرات در فصول چهارگانه سال است و درجه رطوبت تنها در دو ماه از سال (اردیبهشت و خرداد) بالا میرود. برای مثال، هوای شهر چابهار در تابستان از تهران خنکتر است. گوادر در شرق چابهار با وزش همیشگی نسیم و باد معروف است و واژه گوادر یعنی جایی با وزش باد چرا که بلوچها به باد «وا» میگویند. بندری با همین نام یعنی گوادر در جنوب پاکستان نیز وجود دارد. آنچه کمی برای مسافران و برخی ساکنان چابهار آزار دهنده است شرجی بیش از حد هواست که باعث سنگینی و کسلی بدن میشود.
دیدنیهای طبیعی
- تالاب صورتی چابهار، یکی از جاذبههای خاص طبیعی ایران وچابهار بهشمار میرود که بهدلیل رنگ صورتیاش از سایر دریاچهها و تالابها متمایز است.
- خلیج چابهار با جلوههای طلوع و غروب خورشید در دریا.
- در کنارههای دریای عمان و در قسمت جنوبی شهرستان چابهار صخرههای بزرگی در اثر پیشروی آب دریا و فرسایش سنگهای رسوبی بهوجود آمده که چشماندازی زیبا را ایجاد کردهاست.
- بندر چابهار دارای دو اسکله بزرگ بهنامهای اسکله شهید کلانتری و اسکله شهید بهشتی با ظرفیت تخلیه و بارگیری ۱۵ تا ۱۰۰ هزار تن است.
- در چابهار چندین اسکله صیادی وجود دارد که سه اسکله صیادی تیس، رمین و بریس از بقیه دیدنیتر هستند. اسکله تیس در محوطه منطقه آزاد و رمین در ۱۰ کیلومتری و بریس در ۶۰ کیلومتری چابهار قرار دارد.
- در بین دشت کهیر و تنگ و در ۲۰ کیلومتری روستای کهیر در مسیر جاده تنگ گالک بهفاصله چند کیلومتر سه تپهٔ کوچک گلفشان به ارتفاع ۱۰ تا ۲۰ متر وجود دارد که دو تای آنها مثل یک تپه معمولی بوده و از چندین سال پیش غیرفعال شدهاست و سومی مثل یک آتشفشان فعال میباشد و از دهانه آن گل سرد طوسیرنگی تراوش میشود. مجتمعی تفریحی در کنار این تپه درحال ساخت است.
- تالاب لیپار در ۱۵ کیلومتری شهر چابهار بعد از روستای رمین در مسیر جاده ساحلی گواتر و در تنگهای بین صخرههای مشرف به درهای سبز قرار دارد. روستای لیپار بالای تالاب و در میان سبزهزارها قرار دارد. در میان دو کوه که فاصله چندانی با هم ندارند آببندی ایجاد شده که آبهای سرگردان اطراف را جمع میکند و به آبگیری بهطول ۱۴ کیلومتر تبدیل شدهاست. در این آبگیر انواع بوتهها و درختچهها از نوع گز، کلیر و چش منطقهای با اکوسیستم خاصی را بهوجود آوردهاست. پرندگانی چون چنگر، فلامینگو، کشیم، انواع حواصیل، طاووسک، باقرقره، تیهو، عقاب دشتی و خوتکا در منطقه دیده میشوند.
- انجیر معابد (لور لول)، و به زبان محلی «کرگ»، درخت بزرگی است که در نوار ساحلی چابهار میروید. در آن شیره سفید رنگی جریان دارد و از درختان تیره کائوچوئی بهشمار میآید. تاج این درخت بزرگ و پهن است و از انشعابات آن ریشههای نابجا میروید. پوست درخت صاف و خاکستری، برگهایش بیضی شکلِ ساده و درشت است و میوههای آن نارنجی رنگ و به درشتی فندق و قابل خوردن است. عموماً این درختان دارای قدمتی بالای صد سال هستند و اکثراً در نزدیکی زیارتگاهها قرار دارند یا قبلاً زیارتگاه بودهاند. درحال حاضر این نوع درخت در روستاهای رمین، تیس، کوپان، اپکان، ماشی و لیپار وجود دارد.
- در ناحیه ساحلی خلیج گواتر بهویژه در خور باهو و در نزدیکی محلی که رودخانه باهوکلات به دریای عمان میریزد، جنگلی درختان حرا وجود دارد. حرا درختچهای است که در مردابهای نواحی گرم سواحل عربستان، مصر و جنوب ایران از جمله شهرستان چابهار میروید. از مشخصات درخت حرا این است که دانهاش بر روی درخت مادر رشد اولیه را طی کرده و سپس نهال جوان از درخت جدا شده و به مرداب میافتد. برگهای حرا با دوام است و ظاهرش بیضویشکل و منتهی به یک خامه باریک میباشد. قسمت مورد استفاده پوسته شاخه آن میباشد.
- رودخانه باهوکلات در ۹۰ کیلومتری شرق چابهار به خلیج گواتر و دریای عمان سرازیر میشود. این رودخانه بهویژه بهدلیل اینکه زیستگاه تمساح ایرانی و گاندو است از نظر گردشگری اهمیت دارد.
- کوههای بدبوم یا مریخی نیز یکی از مناظری است که بهموازات ساحل از منطقهً کچو تا خلیج گواتر کشیده شدهاند و از پدیدههای ژئومورفولوژی این ناحیه هستند.
- مجتمعی تفریحی – علمی موسوم به مجتمع نجوم در جاده ساحلی چابهار – بریس درحال ساخت است. این مجتمع که در خاورمیانه بینظیر است بهعلت موقعیت مکانی خاص خود برای منجمان قابل توجه میباشد.
- کوههای مینیاتوری چابهار که در مسافتی بهطول ۴۰ تا ۵۰ کیلومتر از چابهار در مسیر گواتِر قرار دارند.
- جزیره شیطان که در دو کیلومتری شرق روستای پسابندر واقع شده و ظاهری صخرهای دارد.
- ساحل شبتاب چابهار یکی دیگر از مکانهای دیدنی چابهار است که با قدم گذاشتن در آن در فصلهای پاییز و زمستان با این پدیده مواجه خواهید شد.[۱۱]
- ساحل درک نیز که کویر به دریا میرسد یکی از زیباترین سواحل ایران است که در نزدیکی چابهار است
آثار تاریخی
- مسجد جامع تیس
ویرانهها
- ویرانههای تیس در بخش مرکزی دهستان کمبل سلیمان آثاری از ویرانههای قدیمی در دره تیس باقی است
- در محوطه باستانی کنارک در شمال غربی و جنوب شرقی کنارک ابزاری از دوران پارینه سنگی میانی بدست آمده که در یک سطح صاف به صورت پراکنده پخش شدهاند و شبیه ابزار شمال غربی ایران و ابزار لادیزی میباشند و به آثار دوران پارینه سنگی شبیه هستند. در بخش جنوب شرقی ابزاری بدست آمده که در کنار آنها مقداری سفال ساده و منقوش مربوط به هزاره چهارم و اوایل هزاره سوم قبل از میلاد دیده میشود.
- بر فراز کوه شهباز بند آثار حصاربند و پی بندهای ساختمان و آثار شهرنشینی و خانههای مسکونی باقیماندهاست. بنا بر باور بومیها برفراز این کوه بازهای شکاری شاه تربیت میشدهاند.
- شیرک سنت در شمال و شمال شرقی دره تیس واقع گردیده و دارای اثر دیواری است که از دیواری است که از پیروز گت عظیمتر و قطورتر بهنظر میآید و شاید شهرک یا آبادی کوچکی در دره تیس بودهاست.
قلعهها
- قلعه تیس (قلعه پرتغالیها) در ۵ کیلومتری شمال غربی چابهار، در روستای تیس قرار دارد. این قلعه از دوران اسلامی است و شماره ثبت ملی آن ۵۵۵ است.
- قلعه پیروز گت در بخش مرکزی پنج کیلومتری شمال غربی چابهار در روستای تیس قرار دارد. این اثر از دوره اشکانیان و ساسانیان است. این قلعه بر فراز تپهای در وسط دره تیس واقع است. ارتفاع تپه از ارتفاع دو رشته کوه اطراف تپه بیشتر نیست.
- قلعه بلوچ گت در بخش مرکزی ۵ کیلومتری شمال غربی روستای تیس قرار دارد. این قلعه بر بالای کوهی مرتفع قرار گرفتهاست آثار دیوار قلعه و یک برج دیدبانی از آن بر جای ماندهاست بقایای دو مقبره هرمی شکل برجسته که با سنگ و ساروج بنا گردیدهاند و از نوع مقابر اسلامی میباشند دیده میشود.
- قلعه انوشیروان سنگان در بخش دشتیاری دهستان باهوکلات دو کیلومتری روستای سنگان قرار دارد. قدمت آن ۳۰۰ سال است. این قلعه بر فراز کوهی قرار گرفتهاست. نوشیروان خان از قوم گیچکی ساکن در گیچ حدود ۳۱۱ سال پیش به باهوکلات مهاجرت کرده و قلعه را ساختهاست.
- قلعه باتل در دبستان پلان روستای گتیگ بر روی تپه خاکی قرار دارد. لایههای سنگ عظیمی بر روی تپه نمایان است که با فرسایش خاک زیر آنها خالی شدهاست. آثاری از فسیل حیوانات و صدفهای دریایی در محل دیده میشود که بیانگر این است در سالیان کهن این ناحیه جزئی از دریا بودهاست. در قسمت بالای کوه پارههایی از ظروف سفالی جلب نظر میکند. آثاری از برج و باروها دیده میشود که به مرور زمان به کلی تخریب شدهاند که تنها خرابهای از آن باقیماندهاست.
در محل آثاری از یک چاه به قطر یک متر و سی سانتیمتر و به شکل دایره در دل کوه کنده شدهاست دیده میشود.
- در پنج کیلومتری شمال غربی روستای تیس آثار بارویی که چندین کیلومتر طول دارد و دره را از غرب به شرق دربرگرفته وجود دارد که به فیلبند معروف است. این دیوار عظیم با سنگ گچ و ساروج ساخته شدهاست. مردم محلی بر این باورند که سطح نزدیک خطالراس این رشته کوه محل نگهداری فیلهای شاه بوده و فیل بانان در آن جا فیل تربیت میکردهاند. در حال حاضر در طول رشته کوه فیل بند آثار پیها، بندها و حفرهها و چا ههایی وجود دارد که احتمال میرود شهر قدیمی تیس، تأسیسات ساختمانی، بازرگانی، شهری، انبارها و سراهای مشهورش در قسمت قدیمی و بر فراز ارتفاعات سراسری دره تیس قرار داشته و دره تیس محل زراعت و دامنه آن محل دفن اموات بودهاست.
گورستانهای تاریخی
- مقابر جنانی گچ در روستای تیس در دامنه کوه پیل بند در جنوب دره تیس واقع است. جنانی کچ محلی است که بنا بر باور مردم محل سکونت جنها بودهاست. مقابر جنانی کچ در یک سرازیری ملایم قرار دارند این مقابر با مقابر سیراف بوشهر شبیه هستند. با این تفاوت که تعداد قبرها کمتر و جهت آنها تقریباُ شمالی جنوبی یا شمال شرقی جنوب غربی است. در میان قبرها چند قبر ایستاده بچشم میخورد و یک مقبره پلکانی با سرپوش صندوقچهای از سنگ وگچ به صورت نیمه سالم بدون لوحه و تزئینات خارجی وجود دارد که به نظر میرسد از دوران اسلامی یا جدید باشد. تقریباً حدود ۲۰۰ قبر کهن درمحوطه قدیمی آن وجود دارد.
- محوطه باستانی دمب کوه در حدود ۹۰ کیلومتری شمال شرقی چابهار در بخش دشتیاری در فاصله ۵/۲ کیلومتری روستای بلور مچی در ناحیه باهوکلات قرار گرفتهاست.
در این محوطه باستانی حدود ۴۵۰۰ تا ۵۰۰۰ تدفین تخمین زده میشود که این قبور به شکل اتاقکهایی به اندازههای ۱×۱ و ۲×۵/۱ و ۲×۲ متر بنا گردیدهاند.
- گورستان تپه نهادی در پنج کیلومتری چابهار روستای تیس در دامنه کوه فیل بند و در جنوب تیس در یک زمین با شیب ملایم قرار دارد. تعداد این قبرها زیاد نیست ولی سه مقبره در کنار هم قرار دارند که دو قبر بزرگ در دو طرف و یک قبر کوچک در میان آنها واقع شدهاست. جهت آنها شمالی جنوبی و شیب آنها رو به شمال است، بنابراین سرمردهها در جهت جنوبی شمالی واقع است. هر سه قبر در سنگ کنده شدهاند. احتمالاُ این مقابر متعلق به اعضای یک خانواده هستند که در یک حادثه از بین رفتهاند چنین مقابری به صورت خانوادگی و دسته جمعی در قبرستانهای کارتار در لبنان دیده شدهاست.
- گورستان قدیمی دشتیاری در بخش دشتیاری قرار دارد. سر آوریل اشتین در ۱۹۳۲ میلادی این محل را کاوش کردهاست. قدمت آن به پیش از تاریخ دوره آهن میرسد. قبور شناسایی شده در این منطقه دارای نوعی سفال خشن قرمز یا خودی با روکش سفید هستند که بعضی از آنها آثاری از قبیل ماندههای غذا یا آثار سنگی و فلزی دیگر مشاهده شدهاست و تعداد این قبور به ۳۰۰۰ قبر میرسد.
- غارهای بان مسیتی در پنج کیلومتری شمال غربی روستای تیس در دامنه کوه شهبازبند قرار دارد. یک غار طبیعی و دو غار مصنوعی در کنار هم قرار دارند. مجموعه این غارها را مردم محل به نام بان مسیتی میشناسند.
- گودانگریز (گودال انگلیس) در پنج کیلومتری شمال غربی روستای تیس در دامنه کوه فیل بند در جنوب دره تیس قرار دارد. مردم بومی نقل میکنند که در اواخر دوره قاجاریه و در اوایل دوره پهلوی انگلیسیها به کمک عده کثیری از کارگران بلوچ در این محل اقدام به حفاری کرده و مقادیری سفال، اشیاء برنزی، آهنی و سنگی پیدا و غارت کردهاند.
- مقبره سید غلامرسول در پنج کیلومتری شمال غربی چابهار قرار دارد. شماره ثبت ملی آن ۱۵۵۹/۳ است. قدمت آن به ۴۶۵ ه.ق میرسد. این مقبره با دیوارههای سفید رنگ به سبک معماری هندی که دروازه ورودی آن در ضلع غربی بنا واقع شدهاست. پس از درب ورودی صحن بزرگ حیاط مشاهده میشود و امامزاده در ضلع غربی حیاط قرار گرفتهاست. بر پیشانی ورودی بنا تزئینات نقاشی الوان با طرحهای نقوش ستارههای مشبک وجود دارد.
- قدمگاه خضر در جنوب غربی چابهار در محلی به نام سپوزه واقع شدهاست. خواجه خضر از مشایخ مورد احترام بومیها بوده و وی مقبرهای ندارد زیرا مردم بر این باورند که او زنده و پاسدار لنجها و قایقهایشان است. درقدیم مراسم خاصی در این قدمگاه بر پا میشد، مردم قربانی یا خرما و حلوا به مکان مورد نظر و در بین افراد تقسیم میکردند.
ساختمانها
- ساختمان قدیمی تلگرافخانه چابهار در خیابان مولوی قرار دارد. این ساختمان در سال ۱۲۸۱ ه.ق به وسیله انگلیسها ساخته شدهاست. از قدیمیترین ساختمانهای سنگی موجود در شهر چابهار است که به منظور رونق دریانوردی، تجارت و ایجاد ارتباط با هند، گواتر، چابهار، جاسک، بندر عباس توسط مجریان خط تلگراف انگلیس در دو طبقه ساخته شدهاست.
- چاه باستانی پلان در بخش پلان روستای پلان قرار دارد و از دوره هخامنشی (سلطنت کوروش) است. این چاه باستانی با آجر ساخته شدهاست.
- چاه باستانی تیس کوپان در دهستان کمبل سلیمان روستای تیس کوپان قرار دارد. این چاه در ارتفاعات شرقی غریی تیس کوپان قرار دارد که در کوه تراشیده شدهاست و به شکل مربع در اندازههای ۵/۱ در ۵/۱ متر احداث شدهاست.
- چاه باستانی مزن چات (چاه جنها) درروستای اپکان قراردارد.
- سدهای تیس در روستای تیس در دو طرف دماغهای قراردارند که قلعه تیس بر روی آن واقع است. آثار این سدها به ارتفاع ۲۰ سانتیمتر باقی است و در ساخت آنها از سنگهای تراشیده شده و سنگهای دریایی تیز و بلند ملات ساروج استفاده شدهاست. تقریباُ این سدها هشت متر ارتفاع داشتهاند که ۶/۴ متر آن به مرور زمان در زیر ماسههای ساحلی مدفون شدهاست. انتهای یکی از آنها به کوه پیل بند و دیگری به کوه شهباز بند منتهی میشده که به عنوان مانعی از هدر رفتن آب شیرین ناشی از باران جلوگیری میکردهاند.
فاصله چابهار با بنادر و شهرهای جهان
فاصله دریایی بندر چابهار با بعضی از بنادر مهم جهان
- بمبئی: ۷۶۸ مایل دریایی
- پوسان: ۵۶۴۵ مایل دریایی
- سیدنی: ۶۶۵۵ مایل دریایی
- لندن: ۵۶۸۶ مایل دریایی
- شانگهای: ۵۳۷۹ مایل دریایی
- مسقط: ۱۵۱ مایل دریایی
- هنگکنگ: ۴۶۰۲ مایل دریایی
- هامبورگ: ۶۰۰۱ مایل دریایی
- یوکوهاما: ۷۰۰۰ مایل دریایی
- شارجه: ۳۷۵ مایل دریایی
- کیپتاون: ۳۰۰۰ مایل دریایی
- کویت: ۸۹۵ مایل دریایی
- دبی: ۳۶۴ مایل دریایی
- کراچی: ۳۶۰ مایل دریایی
مسافت از دیگر نقاط تا منطقه آزاد چابهار
- تهران: ۲۲۸۶ کیلومتر
- تبریز: ۲۳۲۵ کیلومتر
- زاهدان: ۷۳۱ کیلومتر
- مرز افغانستان: ۹۰۰ کیلومتر
- مشهد: ۱۶۴۷ کیلومتر
- کراچی: ۷۰۰ کیلومتر
- عشقآباد: ۱۹۱۹ کیلومتر
- دوشنبه: ۲۹۵۷ کیلومتر
- تاشکند: ۳۴۰۶ کیلومتر
- بیشکک: ۳۸۹۲ کیلومتر
- آلماتی: ۴۲۱۶ کیلومتر
- گواتر: ۷۲ کیلومتر
- اصفهان: ۱۵۰۹ کیلومتر
- شیراز : ۱۲۲۰ کیلومتر
مراکز دانشگاهی و آموزش عالی
- دانشگاه بینالمللی چابهار
- دانشگاه علمی کاربردی شهرداری چابهار
- دانشگاه آزاد اسلامی واحد چابهار
- دانشگاه بینالمللی علوم پزشکی چابهار
- دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار
- دانشگاه پیام نور مرکز چابهار
- دانشگاه فرهنگیان (یکی از شعبههای دانشگاه فرهنگیان شهید مطهری زاهدان)
- دانشگاه علمی کار بردی منطقه آزاد چابهار
- دانشگاه فنی و حرفه ایی چابهار
- دانشگاه علوم پزشکی وخدمات بهداشتی و درمانی چابهار
- دانشگاه آزاد واحد بینالملل چابهار
- پردیس بینالملل دانشگاه سیستان و بلوچستان
توسعهٔ بندر چابهار و اسکلههای آن
در سال ۱۳۵۲ طرح جامع تأسیس بندر چابهار مطرح و قراردادهای مربوطه با پیمانکاران منعقد شد. پس از انقلاب اسلامی به دلیل کمبود منابع مالی، بخشی از طرح به تعویق افتاد و بخشی از طرح شامل اسکله نصب سریع و موجشکن به اتمام رسید. اسکله شهید بهشتی بهعنوان بندر اصلی چابهار در سال ۱۳۶۱ با توجه به جنگ عراق و ایران و تأکید دولت بر لزوم داشتن بندری خارج از تنگه هرمز و خلیج فارس احداث گردید. اسکله شهید کلانتری نیز با تکمیل چهار پست اسکله فلزی در سال ۱۳۶۲ عملاً به بهرهبرداری رسید. با راهاندازی اسکله ۵ بندر شهید کلانتری و اسکله ۵ بندر شهید بهشتی در سالهای گذشته، در حال حاضر بندر چابهار ظرفیت پهلودهی کشتیها با آبخور ۱۶٫۵ متر را دارد.
تاریخچه بنادر استان سیستان و بلوچستان
بندر چابهار بهعنوان یکی از بنادر مهم در جنوب ایران و در بخش شمالی دریای عمان قرار گرفتهاست. این بندر بهعلت موقعیت استراتژیک و دسترسی به آبهای آزاد جایگاه ویژهای در مبادلات ایران با سایر کشورهای منطقه دارد. از سوی دیگر این بندر بهعلت نزدیکی به کشورهایی نظیر افغانستان و پاکستان و منطقه آسیای میانه، در آیندهای نزدیک با اتصال به شبکه ریلی کشور اهمیت ویژهای در ترانزیت کالا به این کشورها خواهد داشت. همچنین این بندر بهعنوان تنها بندر اقیانوسی ایران، یکی از نقاط کلیدی در حاشیه خلیج فارس و دریای عمان است و در کریدور شمال – جنوب نقش مهمی ایفا خواهد کرد. همچنین این بندر در مسیر ترانزیتی شرق – غرب قرار گرفتهاست. بندر چابهار بهدلیل قرار گرفتن در کنار دریای عمان از دیرباز کانون داد و ستد و تجارت و دریانوردی بودهاست. ویرانه قلعه پرتغالیها که در یکی از روستاهای این شهرستان (تیس) در پنج کیلومتری چابهار واقع شدهاست، گواه رونق دریانوردی و اهمیت استراتژیک این خطه از بلوچستان در روزگاری است که کشورهای استعمارگر و تجارتپیشه اروپا بازارهای چین، هندوستان و بهطور کلی شرق را جایگاه مناسب عرضه کالا و مصنوعات خود دانسته و حفظ و تسلط بر آنها را جزئی از سیاستهای استعماری و سلطهجویانه خود قلمداد میکردند. از زمان حضور پرتغالیها از نخستین دهههای قرن ۱۶ در آبهای جنوب ایران تا ظهور انگلیس بهعنوان قدرت خلیج فارس در طول جنگ جهانی اول، همواره بخشی از فعالیتهای تجاری و دریانوردی رایج در آبهای جنوبی ایران در بنادر جنوبی استان سیستان و بلوچستان متمرکز بودهاست. کسی که در سالهای جنگ جهانی دوم نیابت کنسول فرانسه را در بوشهر بهعهده داشتهاست، کشتیهای موجود در چابهار را که در خطوط کشتیرانی فعالیت داشتهاند ۱۱۹ فروند ذکر میکند که از این تعداد ۵ فروند کشتی تجاری و ۶۴ فروند کشتی بادبانی بودهاند؛ همچنین در سالهای مزبور در بنادر گواتر، بریس و پسابندر دفاتر پستی و گمرکی وجود داشته که حاکی از رونق فعالیتهای تجاری و دریایی در این بنادر کوچک است.
وجود فعالیتهای دریایی در بنادر جنوب استان در اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ نشانه این است که بنادر مزبور در داد و ستد کالاهای تولیدی و مورد نیاز بخش شرقی کشور و مبادله با بنادر پاکستان و هندوستان فعال بودهاند. چابهار در مقایسه با دیگر مناطق ساحلی و جنوب ایران دارای موقعیت ممتازی در امر کشتیرانی و حمل و نقل دریایی است. عمیق بودن خلیج چابهار شرایط مناسبی برای پهلوگیری کشتیهای بزرگ در این منطقه و ایجاد تأسیسات بندری با هزینه مناسب و صرفه اقتصادی را فراهم کردهاست.
خطّ آهن چابهار ـ زاهدان
معاون ساخت و توسعه راهآهن، بنادر و فرودگاههای شرکت مادرتخصصی ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور، با بیان این که خطّ آهن چابهار ـ زاهدان با احتساب خطوط ایستگاهی، ۷۳۰ کیلومتر طول دارد و به پیشرفت فیزیکی ۶۱ درصدی رسیده است، اظهار کرد: بندر چابهار با توجه به امتیازات خاصی و موقعیتی که دارد، به یک مسیر پسکرانهای حملونقلی برای انتقال بار با شرایط مناسب نیاز دارد و با توجه به حجم انبوه بار این مسیر، راهآهن چابهار نقش مهمتری پیدا میکند
فهرست
چین و هند به دنبال استفاده از بندر چابهار برای منافع استراتژیک خود هستند. ایران می تواند از آن رقابت به نفع خود استفاده کند.
مزیت رقابتی چابهار در گردشگری
منطقه آزاد چابهار بهعنوان یکی از مقصدهای گردشگری ایران، پتانسیل بالایی در این زمینه دارد. وجود آب و هوای مطلوب و سواحل و چشماندازهای زیبا میتواند این منطقه را به مقصدی مطلوب برای گردشگری تبدیل کند. همچنین همجواری با دریا و به دنبال آن امکان توسعه ورزشها و تفریحات مبتنی بر آب در منطقه، بر جذابیت آن افزوده است. بندرچابهار تنها بندر اقیانوسی کشور و نزدیکترین بندر به آبراههای بینالمللی است که میزبان بیش از ۲۰۰ اثر طبیعی و تاریخی است. این منطقه نهتنها جزو ۱۰ نقطه مهم استراتژیک جهان است، بلکه یکی از قطبهای ژئوتوریسم کشور نیز محسوب میشود.
با این همه همانند رقابت در کالاهای مصرفی، مقصدهای گردشگری نیز باید مشتریان خود را متقاعد کنند که قادر به عرضه ترکیبی از منافع هستند که هیچ مقصد دیگری نمیتواند آنها را عرضه کند.
عوامل تعیینکننده مزیت رقابتی چابهار
براساس این پژوهش و طبق مطالعاتی که پیش از این در زمینه رقابت مقصد صورت گرفته؛ عوامل و منابع پشتیبان، منابع و جاذبههای محوری، مدیریت مقصد، خط مشی، برنامهریزی و توسعه مقصد و مشخصههای تعدیلکننده و تقویتکننده، عواملی هستند که مزیت رقابتی یک مقصد را در زمینه گردشگری تعیین میکنند. این پنج بعد اصلی رقابت مقصد گردشگری، براساس این پژوهش از نظر اهمیت، به ترتیب زیر اولویتبندی میشوند:
۱- برنامهریزی، خط مشی و توسعه مقصد
۲- مدیریت مقصد
۳- منابع و جاذبههای محوری
۴- عوامل و منابع پشتیبان
۵- عوامل تقویتکننده
طبق این تحقیق، با توجه به اطلاعات جمعآوری شده از طریق بازدید از منطقه و نیز با استفاده از نتایج حاصل از نظرسنجی از خبرگان امر، عواملی که در حال حاضر در منطقه چابهار از وضعیت بهتری نسبت به سایر عوامل موثر بر مزیت رقابتی برخوردارند، به این ترتیب دستهبندی میشوند: فرهنگ و تاریخ منطقه؛ آب و هوا، مناظر و ساحل جذاب؛ مراکز خرید و فعالیتهای تجاری؛ زیرساختها (فرودگاه، راه، آب، برق، گاز، مخابرات)؛ میهمانپذیری؛ آگاهی و ذهنیت کلی از منطقه؛ امنیت در منطقه؛ ظرفیت تحمل سایتهای طبیعی و تاریخی.
اهمیت عامل دسترسی
دسترسی از عوامل مهم و موثر در توسعه گردشگری یک مقصد است. اگرچه امروزه از طریق اینترنت و گردشگری مجازی، افراد قادر به دیدن نقاط مختلف گردشگری در سراسر جهان هستند، اما واقعیترین برخورد گردشگر با مقصد، تنها از طریق سفر و انتقال فیزیکی وی به مقصد محقق میشود. دسترسی به منطقه چابهار نیز میتواند از عوامل مهم و تاثیرگذار در گردشگری این منطقه باشد. براساس یافتههای این پژوهش از آنجا که این منطقه در منتهیالیه جنوب شرقی ایران واقع است و نسبت به اکثر شهرهای ایران وسعت زیادی دارد، از دیدگاه گردشگری داخلی، ایجاد راههای مناسب دسترسی به منطقه میتواند در جهت جذب گردشگران بیشتر موثر باشد. این موضوع از نظر نخبگان امر، سومین عامل مهم ذیل عوامل و منابع پشتیبان بوده است. از سوی دیگر سواحل که همواره محبوبترین نقاط برای گردشگری بودهاند، از جمله قابلیتهای منطقه چابهار برای توسعه ورزشهای آبی محسوب میشوند. سواحل زیبای دریای عمان (بندر طبس و …) در شهرستان چابهار بهرغم محدودیتهای تفریحی از قابلیتهای ویژهای برخوردار است و میتواند مکان مناسبی برای قایقرانی، اسکی روی آب و کشتیرانی باشد.
طبق نتایج این پژوهش عامل آب و هوا، حیات وحش، مناظر و سواحل جذاب که یکی از زیر مولفههای منابع و جاذبههای محوری است، در مقایسه با پنج بعد دیگر، دارای رتبه نخست است.
چابهار در چه مواردی سرمایهگذاری کند؟
توجه و سرمایهگذاری در تمامی حوزههای شناسایی شده در منطقه چابهار، میتواند در جهت افزایش مزیت رقابتی و توسعه گردشگری این منطقه موثر باشد، اما بهدلیل وجود برخی محدودیتها در زمینه برنامهریزی و سرمایهگذاری، با توجه به نتایج به دست آمده در مورد کیفیت و اهمیت هر یک از ابعاد، آن دسته از عواملی که از وضعیت متوسط یا نامطلوبی در منطقه برخوردارند، مستلزم توجه و سرمایهگذاری بیشتری هستند.
برخی از این عوامل طبق یافتههای این پژوهش عبارت است از: روساختهای گردشگری، رخدادهای ویژه، مراکز تفریحی و سرگرمی، تمایز محصولات گردشگری، توسعه، تبلیغ و بازاریابی محصولات گردشگری مقصد، وجود برنامههای گردشگری برای بازدیدکنندگان در مقصد، کیفیت تجربه خدمات، همکاریهای مشترک و مشارکت میان کسبوکارهای مرتبط با صنعت، گردشگری در مقصد، مدیریت بازدیدکنندگان، قیمتگذاری رقابتی با توجه به تحلیل مقصدهای رقیب استانی، ملی و بینالمللی، تحقیق و مطالعه در برنامهریزیها، توسعه منابع انسانی در کسبوکارهای مرتبط با صنعت در مقصد، برگزاری کارگاهها و سمینارهای تخصصی در زمینه صنعت گردشگری در مقصد، موسسات مالی و تسهیلات ارزی، موسسات آموزشی و پژوهشی در مقصد و جایگاهیابی برندینگ.
به گزارش «دنیای اقتصاد» با وجود تمام قابلیتهای گردشگری چابهار، این مقصد توریستی کاستیهای بسیاری دارد که بهبود هر یک از عوامل رقابتی در این مقصد، میتواند منجر به افزایش مزیتهای رقابتی آن در مقایسه با سایر مقصدهای گردشگری کشور شود و از این رو هر کدام از این عوامل، به تناسب میزان اهمیت و ضعف و قوتی که در منطقه دارند، نیازمند سرمایهگذاری و توجه هستند.
دلایل اهمیت بندر چابهار
چابهار از گذشته تا کنون به دلایل مختلف بسیار حائز اهمیت بوده است. در ادامه به برخی از دلایل آن می پردازیم:
- دارای موقعیت راهبردی مناسب
- نزدیک ترین راه دسترسی به کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه مثل افغانستان، ترکمنستان، تاجیکستان، ازبکستان، قرقیزستان و قزاقستان، به آب های آزاد
- انجام ساخت و سازها و سرمایه گذاری های متعدد
- ساخت اسکله
- افزایش گنجایش بارگیری کشتیهای اقیانوس پیما
- احداث راه آهن به سمت آسیای میانه
- ساخت فرودگاه بینالمللی
- یکی از مهم ترین چهارراههای کریدور شمال-جنوب بازرگانی جهانی
- دارای جاذبههای فراوان (تاریخی، طبیعی و گردشگری)
- یکی از مراکز علمی و آموزشی سیستان و بلوچستان (دارای ۱۳ مرکز آموزش عالی و ۱۰ هزار دانشجو)
ویژگی های بندر چابهار
- مساحت: ۱۷۱۵۵ کیلومتر مربع
- ارتفاع: ۷ متر
- فاصله تا مرکز سیستان و بلوچستان: ۷۳۸ کیلومتر
- آب و هوا: گرمسیری و معتدل با رطوبت نسبی
- میانگین دمای سالانه: ۲۴ درجه سانتی گراد
- جمعیت: ۱۰۶۷۳۹ ( در سال ۲۰۱۶(
- زبان: بلوچی
- لهجه: جدگالی، کنارکی، طیسی، دشتیاری و باهو کلاتی
بخش های مختلف چابهار
چابهار دارای چند منطقه یا بخش است که در ادامه به آنها می پردازیم:
- بخش قدیمی چابهار
- بخش جدید شهر چابهار
- بخش ساحلی لنجهای ماهیگیران (واقع در منطقه قدیمی شهر و همچنین در ساحل کنارک نزدیک به فرودگاه)
- منطقه آزاد تجاری و صنعتی ( با مساحت ۱۴۰ کیلومتر مربع مساحت و دارای ۹ پیکره): ۱٫ بخش مسکونی ۲٫ بخش سوله ها، انبارها و تولیدات کارگاهی ۳٫ بخش شهرک های صنایع (مجتمع پتروشیمی مکران و مجتمع فولاد، و پروژههای بزرگ ملی مانند شهرک انرژیهای پاک شهرک صنایع خودرو شهرک صنایع غذایی شهرک شیلات و …)
- اسکله بارگیری و تخلیه بار: ۱٫ اسکله قدیمی شهید کلانتری ۲٫ اسکله جدید خاتم الانبیا (شهید بهشتی)
غذاهای سنتی
- بریانی
- تباهگ
- انواع نان: پراتا (نان روغنی)، شلو، بربری و …
- پکورا
سوغات چابهار
- شیرینی لندو
- ماهی و میگو
- سنگ های قیمتی
- گلیم بافی
- سکه دوزی
- سوزن دوزی
- حصیر بافی (گلدان، لیوان، سبد، کیف)
- چادر دستباف
مکان های دیدنی چابهار
- ساحل نورانی
- تالاب صورتی چابهار
- کوه های مریخی
- جنگل حرا
- کویر و دریا در کنار هم
- حیات وحش غنی
- قلعه تیس (قلعه پرتغالی ها چابهار)
- گل فشان تنگ
- سواحل مکران
- موزه محلی چابهار
- بازار زرگرها
- مرکز تجاری ابریشم
- مجتمع تجاری تیس
- پلاژ ساحلی تیس
- درخت مکرزن چابهار
- دکه بازار
- مسجد جامع تیس
- اسکله کنارک
- اسکله رمین
- ساختمان قدیمی تلگرافخانه
- گورستان جن تیس
چابهار
بندر چابهار و تاثیرات آن بر سیاستهای منطقهای
نیاز به بندر چابهار
بندر چابهار در بلوچستان، استانی در جنوب شرقی ایران قرار دارد.
تحلیل محیط درونی و بیرونی بندر چابهار از دیدگاه مشتریان
اهمیت حمل و نقل
نقش کلیدی بندر چابهار
ظرفیت تغییرتجارت درآسیای جنوبی ومرکزی
نقش چابهار در تقابل با تحریمها
بندر چابهار دارای یک موقعیت ژئواستراتژیک منحصر به فرد و کم نظیر
مأموریت و اهداف بندر چابهار
موقعیت بندر چابهار
دلایل استراتژیک بودن بند چابهار
چابهار قلب ترانزیت خاورمیانه است
اهمیت استراتژیک مرزهای جنوبی ایران
اهمیت بندر چابهار برای هند
آیندهای که انتظار بندر چابهار را میکشد
- ضرورت توجه به بندر چابهار
- موقعیت استراتژیک چابهار ن
- بندر چابهار، سرآغاز انقلابی ژئوپلیتیک در آسیا
- اهمیت استراتژیک بندر چابهار
نقش چابهار درترانزیت کالا بین ایران و افغانستان
کریدور اقتصادی چین پاکستان
هدف AICS درچابهار
چابهار،متعادل سازی وزنه سناریوهای دوجبهه
پتانسیل های افزایش ظرفیت چابهار
عرصه ای برای رقابت ژئوپلیتیک
رقابت ژئوپلیتیک بر فراز بندر چابهار
مشارکت هند با بندر چابهار به عنوان یک استراتژی کلیدی برای تقویت وضعیت ابرقدرتی خود
چابهار و ادامه همکاری ۲۵ساله ایران وچین
قانون متعادل سازی ایران
الحاق ایران به سازمان همکاری شانگهای بارویکرد ائتلاف علیه هژمونی غرب
موقعیت استراتژیک ،ژئوپلیتیک وژئواکونومیک ایران
روابط تجاری با ایران یک هدف کلیدی برای هند است
دور زدن چین
ایجاد یک مسیر تجاری امن از کشورهای محصور در خشکی منطقه به کشورهای آسیای میانه و اروپای غربی
موقعیت استراتژیک ایران در چابهار
پیچیدگی روابط کشورها در مشارکت برای توسعه چابهار
چابهار و هاب استراتژیک برای تراتزیت
موقعیت استراتژیک و دست برتر ایران درچابهار
راه رو به جلو (و برخی موانع)
ظرفیت استراتژیک هند درسرمایه گذاری برای چابهار
نگرانی هندوستان درپروژه چابهار
نقش گره گشایی منابع مالی مسدودشده ایران
چرا چابهار؟ ایجاد پیوندهای تجاری جدید
چین، پاکستان و بندر گوادر
کریدور بین المللی حمل و نقل شمال جنوب
اهمیت INSTC و بندر چابهار برای هند
طرح استراتژیک یک کمربند یک جاده
BRI نسخه مدرنیزه شده از جاده ابریشم باستانی
ایران پل ارتباطی آسیا و اروپا،جهان نمی تواند ایران را نادیده بگیرد
اهمیت مسیرهای مواصلاتی ایران برای شبه قاره هند و اوراسیا
جایگاه ممتازی ژئوپلیتیکی ایران در نظام منطقهای آسیای مرکزی
هند بدنبال تجارت و نفوذ در اوراسیا
تسهیل گری در تجارت جهانی میان شرق وغرب
مسیر روسیه
راههای مواصلاتی مسیر ایران
کریدور شمال – جنوب
هزینه های انتقال کالا از مسیر ایران به کشورهای مشترک المنافع حدود ۴۰ درصد کمتر از کانال سوئز است.
اهمیت حضورهند در آسیای میانه
چالش ها ورقابت هاب هند وچین در منطقه
چالش منطقه ای هند
اهمیت ژئوپلتیک و ژئواقتصادی سواحل مکران و چابهار
سواحل مکران
اهمیت جایگاه ژئوپلیتیک سواحل مکران
ارزشهای دفاعی سواحل مکران
فرصتها و تهدیدهای منطقه
توسعه اقتصادی بندر چابهار
چابهار فرصتی طلایی برای هند
نیازمندی هند به منابع نفت و گاز
وابستگی شدیدهند به نفت
رشد تقاضای انرژی در هند
فرصتهای پیش رو در روابط دوجانبه ایران و هند
مهمترین محورهای همکاری هند و ایران
فرصت بینظیر جغرافیایی ایران برای هند
کریدور ایران، هند و روسیه رقیبی برای کانال سوئز
**ایران، هند و روسیه در مقابل کانال سوئز مصر
نقشه راه مسیر شمال به جنوب
چالشهای هند برای روابط راهبردی با ایران، افغانستان و آسیای مرکزی
نقطه کانونی مناسبات اقتصادی ایران و هند
تصویر بزرگتر
مناسبات اقتصادی ایران با هند، چین، روسیه، ترکیه
منافع هند در آسیای مرکزی
منافع راهبردی هند در هر یک از ۵ کشور آسیای مرکزی
اهمیت توسعه بندر چابهار
پروژه ای که اهمیت ایران را صدچندان می کند
کریدور شمال- جنوب به عنوان یک شبکه چند حالته دریایی، ریلی و جاده ای
منافع استراتژیک هند، روسیه و ایران در کریدور شمال- جنوب
اهمیت ترانزیتی ایران
مزیتهای ترانزیت ازطریق ایران:
مزیتهای ترانزیت از طریق قلمرو جمهوری اسلامی ایران
چابهار؛ بندری با مزیتهای استراتژیک
پیامدهای استراتژیک بندر چابهار
چابهار دروازه هند به افغانستان و آسیای مرکزی
مزایای و قابلیتهای بندر چابهار
- چشم انداز چابهار
چابهار غنی تر از دوبی
موقعیت استراتژیک بندر چابهار
نگاهی اجمالی بر طرح توسعه محور شرق
اهمیت استراتژیک (بندر شهید بهشتی)
ظرفیت اسکله های موجود بندر
پیش بینی ترافیک کالای بندر در آینده
پتانسیل تجاری استراتژیک چابهار
- بندر چابهار در فرآیند توسعه
راهکارهایی در جهت تعالی مستمر بندر چابهار
با۱۴۸اسلاید تخصصی
دانلودوخرید۹۵۰۰۰تومان