دیپلماسی اقتصادی ایران در بازاراوراسیا با رویکرد مزیت های رقابتی و فرصت های پیش رو
اوراسیا، دروازه ورود ایران به تجارت جهانی
خرداد ماه سال ۱۳۹۸۷ تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا با مصوبه مجلس وارد فاز اجرایی شد و در پنج آبان همان سال موافقتنامه تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اروپا – آسیا (اوراسیا) به امضا رسید تا گامی مهم در عرصه تجارت خارجی ایران و گسترش مبادلات با همسایگان شمالی باشد.
از آنجایی که یکی از اهداف مهم موافقت نامه های تجاری، ایجاد تسهیلات و حذف قوانین دست و پا گیر برای تجار و سرمایه گذاران است. امضاء آن موافقت نامه تعرفه ترجیحی و ایجاد منطقه آزاد تجاری میان ایران و اتحادیه اوراسیا هم منجر به توسعه روابط اقتصادی ایران و اتحادیه اوراسیا شد که به اعتقاد کارشناسان می تواند به هاب منطقه ای ایران کمک کرده و کریدور شمال-جنوب را تقویت نماید.
چون در چارچوب تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا بیش از ۵۰۰ کالای صادراتی ایران به روسیه، قزاقستان، بلاروس، ارمنستان و قرقیزستان از تعرفه ترجیحی صفر برخوردار شده اند.
اتحادیه اورآسیا یک بلوک اقتصادی متشکل از ۵ کشور ارمنستان، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و بلاروس است که با برخورداری از حدود ۱۸۳ میلیون نفر جمعیت فعال، دارای یک هزار و ۹۰۰ میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی، رتبه اول در تولید نفت، رتبه دوم در تولید گاز و رتبه چهارم در تولید برق می باشد که یکی از پر رونق ترین بازارهای سرمایهگذاری در جهان به شمار میآید.
در دی ماه سال۱۳۹۹ برای عضویت در این بلوک اقتصادی مجوزهای لازم برای انجام مذاکرات تجارت آزاد با اوراسیا از سوی دولت ایران اخذ شد که در صورت به نتیجه رسیدن مذاکرات، تجارت آزاد با این بلوک اقتصادی، از آبان ۱۴۰۱ آغاز میشود که از این طریق موانع تعرفهای حذف خواهد شد.
اکنون در فرصت باقی مانده برای آغاز مذاکرات تجارت آزاد با این اتحادیه که به گفته «حمید زادبوم» رییس سازمان توسعه و تجارت ایران قرار است در کمتر از یک ماه دیگر برگزار شود، تلاش برای رفع موانع توسعه مبادلات تجاری میان دو طرف بیش از پیش اهمیت دارد. اکنون نگاهی به اهمیت این بلوک اقتصادی و تاثیر عضویت ایران در آن می اندازیم.
ورود ایران به بازارهای جهانی
در خصوص افزایش همکاریهای اقتـصادی جمهـوری اسـلامی ایران از طریق همگرایی در اتحادیه اقتصادی اوراسیا در چند سال گذشته دیدگاه های مختلفی مطرح شده است که به دلیل سابقه ارتباطات فرهنگـی و اهمیـت ژئوپلتیـک اعـضای آن و همچنین ضرورت توسعه اقتصادی کشور از طریق همگرایی اقتصادی منطقهای از اهمیت فراوانی برخوردار است.
به باور کارشناسان؛ بعد از پایان جنگ سرد میزان گرایش به سوی منطقه گرایی در مناطق مختلف در جهان رو به افزایش گذاشته و در این میان آسیای مرکزی یکی از مناطق ژئواستراتژیک است کـه همـواره در کـانون توجـه کـشورهای مختلف قرار داشته است.
همکاری ایران با این بلوک اقتصادی با ارزش بیش از ۸۰۰ میلیارد دلار، نوید بخش توسعه تعاملات اقتصادی متقابل کشورمان با کشورهای مختلف دنیا و به خصوص همسایگان است؛ به ویژه در شرایطی که دشمنان به دنبال منزوی کردن ایران و قطع ارتباط اقتصادی و تجاری آن با دنیا هستند.
حجم بسیار زیاد تجارت و تعاملات
اهمیت اقتصادی این اتحادیه به قدری است که با شکلگیری آن کشورهای مختلف علاقه خود را برای عضویت ابراز کردند. میزان تجارت اتحادیه اوراسیا با کشورهای جهان حدود ۸۵۰ میلیارد دلار است. از این میزان ۳۳۱ میلیارد دلار مربوط به واردات است.
سهم ایران از این میزان حدود ۲.۵ میلیارد دلار است که یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار واردات و ۸۲۳ میلیون دلار آن صادرات است. دست کم ۸۰ درصد صادرات اوراسیا به ایران، محصولات کشاورزی به ویژه غلات و ۶۸ درصد صادرات ایران به اوراسیا، محصولات کشاورزی به ویژه میوه و خشکبار است.
از دیگر سو، اجرای موافقتنامه تجارت ترجیحی با اتحادیه اقتصادی اوراسیایی، سبب شد گام مقدماتی به سوی تجارت آزاد با این کشورها هموارتر از قبل شود.
حضور در اتحادیه اوراسیا، راهی برای مقابله با فشارهای تحریمی
این بلوک اقتصادی که با هدف ایجاد فضای واحد اقتصادی، توسعه بازارهای مشترک، ترویج رقابت سالم در بازار مشترک و سیاست های مشترک در کشاورزی، انرژی فناوری و حمل و نقل ایجاد شده است، امکان بهره مندی تجار ایرانی از تعرفه های ویژه تجاری با کشورهای عضو در آسیا را فراهم میآورد که از نتایج آن کاهش آسیب پذیری اقتصادی کشور در برابر تحریم های آمریکا است.
اتحادیه ای قدرتمند
چنانچه ایران بتواند از ظرفیتهای آشکار و پنهان توافقنامه تجارت اتحادیه اوراسیا در توسعه صادرات غیرنفتی ایران بهره لازم را ببرد، میتوان از آن به عنوان شاخصی برای ورود اقتصاد ایران به بازارهای جهانی بهره جست.
بر اساس سند چشم انداز ۱۴۰۴ کـه پس از قانون اساسی مهمترین سند بالادستی در کشور به شمار میآید، «ایران کشوری توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی علمی و فناوری در سطح منطقه با هویتی اسلامی و انقلابی الهام بخش در روابط بین الملل، کــــشوری دست یافته به جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقـــــه آسیای جنوب غربی(شامل آسیای مرکـزی، قفقاز، خاورمیانه و کشور های همسایه) با تأکید بر جنـــبش نـــرم افـــزاری و تولید علم، رشد پرشتاب و مستمر اقتصادی، ارتقا نسبی سطح درآمد سرانه و رســیدن به اشتغال کامل اسـت.»
با توجه به این سند چشم انداز می توان چنین نتیجه گیری کرد که برای رسیدن به اهداف چشم انداز راهبرد «توســعه تجــارت خــارجی » در نظر گرفته شده و در چارچوب این سند، رویکرد جمهوری اسلامی «برون گرایی اقتصادی» است (سـند نهـایی چشم انداز ۲۰ ساله جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۸۲ است) اتحادیه اقتصادی اوراسـیایی مـیتوانـد، ابزار خوبی جهت تحقق اهداف سند چشم انداز باشد.
بدون شک توسعه همکاری ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیایی منجر به جهش بزرگی در صادرات نفتـی و غیرنفتی ایران خواهد شد و در نهایت می تواند، موجب ارز آوری شده و نقش موثری را در عبور ایران از تنگناهای اقتصادی ایفا کند.
از دیگر مزایای همکاری ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا، استفاده از امتیازات گمرکی خاصی است که این امکان را برای کشور فراهم میآورد تـا حجـم صـادرات خـود را بـه مقصد ۵ کشور اوراسیایی تا چند برابر افزایش دهد.
«مهدی میراشرفی» رئیس کل گمرک ایران در همایش دیپلماسی اقتصادی ایران و اوراسیا با اشاره به موقعیت جغرافیایی ایران، گفت: ایران محل تقاطع دو کریدور مهم شمال به جنوب و شرق به غرب است که این امر فرصت بینظیری را برای توسعه تعاملات تجاری برای ما فراهم کرده است.
بدون شک این همکاری فوایدی را برای کشورهای محصور در خشکی اطراف ایران نیز دارد، چراکه این فرصت را برای کشورمان فراهم میآورد تا به حلقه ارتباطی حیاتی تجاری منطقه تبدیل شود.
مقابله با اقتصاد تک محصولی
یکی از مسائلی که میتواند کشور ما را دچار بحران اقتصادی کند، اقتصاد تک محصولی است و همکاری ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا مانع شکل گیری اقتصاد تک محصولی میشود.
اقتصاد ایران با وجود ظرفیتهای غیرقابل انکار، همچنان اقتصادی تک محصولی و وابسته به نفت است و بدون شک همکاری با اتحادیه اقتصادی اوراسیا بهترین فرصت برای متنوع سازی اقتصاد کشورمان به شمار میآید.
اکنون، در فرصت باقی مانده برای آغاز مذاکرات تجارت آزاد با اتحادیه اقتصادی اوراسیا که به گفته زادبوم قرار است در کمتر از یک ماه دیگر برگزار شود، موارد ذیل برای رفع توسعه مبادلات تجاری میان دو طرف پیشنهاد میشود:
۱- نظر به اینکه بخش خصوصی کشورهای عضو اتحادیه، آشنایی خوبی با بازارها، روشها و رویههای یکدیگر ندارند، لازم است از فرصت پیش رو برای رفع این خلاء برای شرکت های ایران استفاده شود.
۲- بنابر اعلام سازمان جهانی گمرک، این نهاد بین المللی در آستانه ورود به انقلاب چهارم صنعتی است. بنابر این با هدف افزایش تابآوری اقتصادی کشورها و تسهیل تجارت میان اعضا، پیشنهاد میشود گمرکات کشور علاوه بر استفاده از هوش مصنوعی، از اینترنت اشیا در صنعت ردیابی استفاده کنند.
۳- هماهنگی بین دستگاهها و ارتقای دانش بخش دولتی و بخش خصوصی برای تحقق تجارت آزاد با این اتحادیه نیز بسیار حائز اهمیت است.
۴- توجه به ظرفیتهای حملونقل و ارتباطات جادهای میان ایران و کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا و اجرای طرح های زیرسازی میتواند سبب افزایش مبادلات تجاری میان دو طرف باشد.
۵- پیشنهاد میشود معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه به مسئله دلارزدایی از روابط اقتصادی و تجاری میان اعضای این اتحادیه توجه ویژهای داشته باشد و برای نیل به این هدف دستگاههای متولی در حوزه پولی و بانکی در کشور فعال شوند.
۶- عدم الحاق ایران به سازمان جهانی تجارت، سبب شده است که سطح دانش و رفتارهای تجاری بینالمللی کارشناسان و تجار ایرانی نازلتر از آنچه در کشورهای عضو سازمان جهانی تجارت حاکم است، باشد. لذا برگزاری دوره های آموزشی و کار گروههایی با هدف دستیابی به جدیدترین استاندارهای جهانی تجاری، از اهمیت فراوانی برخوردار است.
در پایان باید گفت به اعتقاد کارشناسان، قرن ۲۱، قرن آسیا است و مرکز ثقل ثروت دنیا از «وال استریت» و «سیلیکون ولی» در حال انتقال به اطراف چین و هند است. اوراسیا نیز به سبب مجاورت با این دو کشور میتواند از این موهبت برخوردار شود.
از آنجائیکه ایران و اوراسیا تنها مناطقی در جهان هستند که در مرکز تقاطع کریدور شمال به جنوب و شرق به غرب قرار دارند، امید آن میرود بتوان این مواهب و فرصتها به نحو احسن استفاده کرد و موجبات سرافرازی و بالندگی بیشتر ایران را فراهم آورد.
براساس اظهارات مسئولان سازمان توسعه تجارت ایران، طی دوسال اخیر حدود ۳۰ دور مذاکره با اتحادیه اقتصادی اوراسیا که نمایندگان پنج کشور بهعلاوه خود اتحادیه اقتصادی اوراسیا بودند، انجام شده و حالا سند موافقتنامه تجارت ترجیحی ایران به این کشورها در دولت مصوب شده و برای تصویب به مجلس ارسال میشود. گفته میشود این موافقنامه ۱۵۰ صفحه قرار است تعرفه تجارت ۷۵۰۰ قلم کالا را صفر کند. در اهمیت اتحادیه اقتصادی اوراسیا باید گفت این نهاد منطقهای یک اتحادیه اقتصادی میاندولتی شامل بلاروس، قزاقستان، روسیه، قرقیزستان و ارمنستان بوده که حالا ایران نیز به عضویت آن درآمده است.
منطقه اوراسیا از اهمیت بسیار زیادی برای کشورمان برخوردار است. این منطقه در سالهای اخیر تحولات زیادی را از نظر اقتصادی پشتسر گذاشته که مهمترین آنها منطقهگرایی اقتصادی است. همکاریهای اقتصادی و تجاری با این اتحادیه تنها برای ایران جذاب نبوده و تاکنون بیش از ۴۰کشور و سازمان بینالمللی ازجمله چین، اندونزی و همچنین کشورهای آمریکایلاتین برای مبادله با کشورهای عضو در چهارچوب این اتحادیه اعلام آمادگی کردهاند. همچنین این اتحادیه با کرهجنوبی، مصر و هند مذاکراتی برای عضویت و همکاری داشته است. براساس معاهده اتحادیه اقتصادی اوراسیا، کشورهای عضو آن قصد دارند تا سال ۲۰۲۵ یک بازار مالی مشترک در بخشهای بانکی، بیمه و سهام بههمراه یک «نظام مالی فراملی» در قزاقستان مستقر کنند. با توجه به تحریم روسیه ازسوی آمریکا و برخی کشورهای اروپایی، حالا در سیاستهای پولی بینالمللی اعضای این اتحادیه با کشورمان همسویی برای خنثیسازی تحریمها بهوجود آمده است. بررسیها نشان میدهد موافقتنامه تجارت آزاد ایران و اتحادیه اورآسیا هشت دستاورد مهم برای کشورهای عضو و ازجمله ایران خواهد داشت.
تجارت ۴۴۰ میلیارد دلاری
بررسی آمارهای تجارت خارجی ۶ عضو اتحادیه اورآسیا شامل بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان، روسیه و ایران نشان می هد حجم واردات این کشورها در سال ۲۰۲۱ نزدیک به ۴۴۱ میلیارد دلار بوده است. از این مقدار، ۲۹۳ میلیارد دلار آن مربوط به واردات روسیه، ۵۳ میلیارد دلار مربوط به واردات ایران، ۴۲ میلیارد دلار مربوط به واردات بلاروس، ۵٫۶ میلیارد دلار مربوط به واردات قرقیزستان و ۵٫۳ میلیارد دلار نیز مربوط به واردات ارمنستان بوده است.
سهم ایران از بازار اوراسیا کمتر از نیم درصد
بررسیها نشان میدهد بهرغم ظرفیتهای بسیار بالایی که برای تجارت بین ایران و کشورهای عضو اتحادیه اروسیا وجود دارد، با این حال بخش زیادی از این ظرفیتها در حد پتانسیلهای بالقوه باقی مانده است، بهطوریکه در سال گذشته مجموع صادرات ایران به کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا یک میلیارد و ۱۱۶ میلیون دلار و در سال ۱۳۹۹ این مقدار یک میلیارد و ۴۳ میلیون دلار بوده است. با درنظر گرفتن رقم ۳۷۸ میلیارد دلار واردات ۵ کشور ارمنستان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان، روسیه، در سال گذشته سهم ایران از این بازار فقط ۰.۳۱ درصد (کمتر از نیم درصد) بوده است.
رشد ۲۸ درصدی صادرات ایران به اوراسیا
نگاهی به آمارهای گمرک ایران نشان میدهد در ۹ماهه سال ۱۴۰۱ حجم تجارت ایران با اوراسیا حدود ۴٫۶ میلیون تن مبادله کالا به ارزش ۲ میلیارد و ۳۸۱ میلیون دلار بوده است. این مقدار در ۹ماهه سال گذشته ۴٫۹ میلیون تن به ارزش ۲ میلیارد و ۱۶۷ میلیون دلار بوده است. بهعبارتی تجارت دو طرف طی ۹ماهه امسال به لحاظ وزنی کاهش ۶٫۶ درصدی و به لحاظ ارزش، رشد ۱۰ درصدی داشته است. نگاهی به آمارهای جزئیتر نشان میدهد طی ۹ ماهه ۱۴۰۱ حجم صادرات ایران به اوراسیا حدود ۲ میلیارد و ۵۱۲ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد ۲۸ درصدی داشته است. همچنین به لحاظ وزنی نیز صادرات ایران طی این مدت رشد ۲۰ درصدی داشته و از ۲ میلیون تن به ۲٫۵ میلیون تن رسیده است. اما در همین مدت میزان واردات ایران از اوراسیا به لحاظ وزنی از ۲٫۹ میلیون تن به ۲٫۱ میلیون تن رسیده و به لحاظ ارزش نیز از یک میلیارد و ۲۸۹ میلیون دلار به یک میلیارد و ۲۶۰ میلیون دلار رسیده که حکایت از کاهش ۲۶ درصدی در وزن و کاهش ۲٫۳ درصدی در ارزش دارد.
رشد ۳۰ درصدی صادرات ایران به روسیه
روز ۵ اسفند ۱۴۰۰ (۲۴ فوریه ۲۰۲۲) اولین جرقه جنگ بین روسیه و اوکراین زده شد. طی این مدت حجم واردات روسیه از کشورهای اروپایی همکار آمریکا بهشدت کاسته شده و حجم صادرات این کشور که بخش بزرگی از آن شامل نفت و گاز میشد به این کشورها کاهش شدیدی داشته است. اما در همین مدت میزان صادرات و واردات روسیه از کشورهایی همچون چین، هند، برزیل و ترکیه بهطور قابلتوجهی افزایش داشته است که برای نمونه میتوان به رشد ۳۴۰ درصدی تجارت با هند اشاره کرد. اما در این مدت برخلاف پیشبینیها، حجم تجارت ایران و روسیه افزایش قابل توجهی نداشته است. بهطوریکه در ۹ ماهه سال ۱۴۰۱ درحالی صادرات ایران به روسیه افزایش ۳۰ درصدی داشته که بخشی از آن به واسطه افزایش قیمتهای جهانی بوده است. اما در همین مدت صادرات و واردات کشورهای مذکور با روسیه رشد بیش از ۵۰ درصدی را نشان میدهد. توجه داشته باشیم از بین ۵ کشور ارمنستان، روسیه، قرقیزستان، قزاقستان و بلاروس، ۷۵ درصد از حجم تجارت اوراسیا مربوط به کشور روسیه است. این درحالی است که سهم ایران از بازار این کشوردر ۹ ماهه امسال فقط ۵۶۳ میلیون دلار بوده است. همچنین آنطور که در نمودار آمده است، پس از جنگ روسیه-اوکراین حجم صادرات ایران به روسیه رشد قابل توجهی را تجربه نکرده است. متخصصان حوزه تجارت خارجی میگویند دلیل این موضوع، عدم اتصال نظام بانکی دو کشور، عدم آشنایی کافی تجار ایران از بازار این کشور و فقدان همکاریهای لجستیکی و حملونقلی بین دو کشور بوده است.
شرایط تصویب موافقتنامه چندجانبه
گفته میشود موافقتنامه تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا شامل ۷۵۰۰ قلم کالاست که بعد از تصویب در دولتها، تعرفه صفر برای این کالاها اعمال خواهد شد. آنطور که رئیس سازمان توسعه تجارت میگوید، موافقتنامه تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا پس از تصویب در دولت کشورهای عضو تا نیمه سال ۱۴۰۲ عملیاتی میشود. به گفته علیرضا پیمانپاک لیست اقلام ممنوعه فاقد تعرفه صفر مشخص شده که براساس آن ۹۰ درصد کالاها در لیست سبز تجاری قرار گرفتند و ۱۰ درصد محصولات هم ممنوعه هستند. وی میگوید مطالعات نشان میدهد موافقتنامه تجارت ترجیحی در سه سال گذشته بر تجارت ترجیحی اثر مثبتی داشته و اکنون نیز تعرفه صفر گمرکی برای ۹۰ درصد کالاها میتواند منجر به جهش جدی در صادرات و واردات شود. اما به لحاظ حقوقی و قانونی نیز، بررسیها نشان میدهد لوایح قانونی مربوط به موافقتنامههای دو یا چندجانبه بعد از انجام هماهنگیهای اولیه میان دولتهای موضوع موافقتنامه، تهیه شده و برای تصویب به مجلس ارائه میشوند. توافقات اولیه دولتها موجب میشود که اصلاح و تکمیل موافقتنامهها در مجلس با مشکل روبهرو شود زیرا برای هرگونه چک و اصلاح آنها در مجلس میباید مجددا لایحه مذکور به دولت عودت داده و اصلاحات پیشنهادی با کشورهای طرف قرارداد مطرح شود و در صورت توافق مجددا به صورت لایحه به مجلس باز گردد. البته محتمل است که تغییرات از سوی دولت یا دولتهای طرف مذاکره پذیرفته نشده و تصویب موافقتنامه با بنبست مواجه شود. به همین دلیل معمولا در بررسی لوایح مرتبط با موافقتنامهها از پرداختن به مسائل فنی کوچک و جزئی پرهیز شده و تنها در صورتی که موافقتنامه از ابهامهای اساسی برخوردار باشد و منجر به چالش احتمالی در مناسبات موضوع موافقتنامه یا قوانین و مقررات داخلی شود، مجلس به لزوم اصلاح یا رد آن یا اعمال شرط یا شروط درصورت عدم ممنوعیت خود موافقتنامه اقدام میکند.
۸ دستاورد تجارت برد-برد با اوراسیا
اقتصاددانان هموار تاکید داشتهاند موافقتنامههای تجارت ترجیحی بهعنوان ملایمترین همپیوندی اقتصادی میتواند نقش اساسی در خلق تجارت و افزایش رفاه کشورهای عضو داشته و انعقاد آن با شرکای عمده تجاری منجر به حفظ و تعمیق تجارت فعلی و توسعه و گسترش تجارت میشود. اما در این بین، برخی از پژوهشگران معتقدند در انعقاد موافقتنامههای تجارت ترجیحی باید یکحدی از تناسب و هموزنی بین صادرات و واردات کشورهای طرف قرارداد برقرار باشد.
درخصوص موافقتنامه تجارت ترجیحی بین ایران و اورآسیا کارشناسان معتقدند اوراسیا منطقه خوبی برای شروع است. چراکه:
۱- اولا نگاهی به ترکیب کالاهای صادراتی ایران به این کشورها نشان میدهد عمده کالاهای صادراتی کشورمان به اتحادیه اوراسیا کالاهای با ارزش افزوده بالا است. به این معنا که نسبت به کشورهای دیگر که کالاهای ایرانی تا حد زیادی خامفروشی است اما در اینجا اقلام عمده مربوط به کالاهای لوکس، صنایع غذایی و محصولات صنعتی است.
۲- بررسی اقلام وارداتی ایران نیز نشان میدهد ایران از این کشورها یا کالای اساسی وارد میکند یا نهادههای تولید؛ چوب و آهنآلات و اقلامی از این دست. این ترکیب باعث میشود کاهش یا حذف تعرفه به نفع بنگاههای اقتصادی کشور هم باشد. همچنین به واسطه تنش آبی که کشورمان دارد ایران میتواند با واردات کالاهای آببر مثل نهادههای دامی، تبعات ناشی از خشکسالی را جبران کند.
۳- مورد سوم مربوط به تنوعبخشی به مبادی وارداتی کالاهای اساسی و نهادههای دامی است. در حوزه کشاورزی ایران طی سالهای اخیر حدود ۱۶ تا ۱۷ میلیارد دلار واردات داشته است که بخشی قابلتوجهی از این اقلام شامل گندم، جو و ذرت، کنجاله سویا و روغن و دانههای روغنی است. بررسیها نشان میدهد از ۱۰ میلیون تن اقلام این حوزه میتوان تقریبا حدود سه میلیون تن از آن را از اتحادیه اوراسیا با تعرفه صفر وارد کرد.
۴-در مقابل واردات نهادههای دامی، ایران پتانسیل خوبی در صادرات محصولاتی مثل مرکبات، محصولات کشاورزی مثل سیب و کیوی، محصولات صیفیجات، گوجه، خیار، بادمجان و محصولات گلخانهای دارد که تعرفه این کالاها نیز صفر میشود.
۵- طبق اظهارات رئیس سازمان توسعه تجارت، در سالهای گذشته روسیه، بلاروس، قزاقستان، ارمنستان به ایران فقط بهعنوان تولیدکننده محصولات کشاورزی نگاه میکردند. اما امروز بیش از ۶۰ درصد صادرات ایران به این کشورها، محصولات صنعتی است. انواع کاتالیستها، تجهیزات پزشکی، توربینها و تجهیزات صنعتی، لوازم خانگی و قطعات خودرو ازجمله بخشهای صنعتی ایران است که به کشورهای اوراسیا صادر میشود.
۶- این موافقتنامه علاوهبر اینکه سطح رقابت را تسهیل میکند و یک بازار خوب و کمرقیب را در اختیار ایران و همینطور در اختیار کشورهای عضو قرار میدهد، در حوزههایی همچون لجستیک و گمرکات نیز منجر به توسعه زیرساختها از طریق سرمایهگذاری مشترک خواهد شد. به عبارتی، علاوهبر توسعه تجارت، ظرفیت کشتیرانی طرفین و ازجمله توسعه ظرفیت کشتیرانی ایران میتواند یکی دیگر از دستاوردهای این موافقتنامه تجارت ترجیحی بین ایران و اوراسیا باشد.
۷- آنطور که مسئولان سازمان توسعه تجارت میگویند، در حوزه تجارت با اوراسیا برنامه کشورها برای توسعه تجارت برنامه جامعی است که شامل توسعه زیرساختهای لجستیکی و شبکه پولی، مالی و بانکی هم میشود. استانداردهای گمرکی نیز از دیگر موضوعات بسته جامعه توسعه تجارت ایران با اوراسیاست. طبق اظهارات مسئولان سازمان توسعه تجارت، در حوزه بانکی درحال حاضر بانکهای ایرانی با سه بانک اتحادیه اوراسیا روابط بانکی برقرار کرده، حساب کارگزاری بین بانکها برقرار شده و سیستم آنها دارد به سپام وصل میشود.
۸-تکمیل کریدور شمال-جنوب نیز از دیگر پروژههایی است که با توسعه روابط تجاری ایران و اوراسیا نیاز به آن خیلی احساس خواهد شد. آنطور که اخیرا خیرالله خادمی، معاون وزیر راه و شهرسازی گفته در این راستا ۴ پروژه ریلی برای تکمیل کریدور شمال-جنوب در اولویت قرار گرفت که تامین مالی این پروژهها نیز از محل تهاتر نفت خواهد بود.
قوانین تجارت در کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا
قرارداد تشکیل اولیه اتحادیه اقتصادی اوراسیا در ۲۹ مه ۲۰۱۴ میان کشورهای روسیه، بلاروس و قزاقستان منعقد و جایگزین اتحادیه گمرکی اوراسیا شد و سپس کشورهای ارمنستان و قرقیزستان نیز به عضویت آن در آمدند. جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۹۵ به کمیسیون اقتصادی اتحادیه اوراسیا پیشنهاد ایجاد یک منطقه آزاد تجاری میان ایران و این اتحادیه را مطرح کرد؛ پیشنهادی که از جانب اعضای آن نیز مورد استقبال قرار گرفت و طی دو سال مذاکرات متعدد و ارزیابی کمی و کیفی اقلام و میزان تعرفه ترجیحی آنها، بالاخره این موافقتنامه در تاریخ ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۷ در شهر آستانه قزاقستان به امضا رسید.
درباره اهداف این اتحادیه اقتصادی میتوان به تسهیل تجارت، ایجاد بازار مشترک در حوزه کشورهای مستقل همسود عضو، حذف تدریجی قوانین گمرکی در داخل اتحادیه، برقراری تعرفه خارجی مشترک در میان کشورهای عضو و هماهنگ سازی تشریفات گمرکی اشاره کرد.
فرصتی مهم برای ایران
با توجه به تنوع بازار و تنوع منابع موجود در کشورهای عضو این اتحادیه پیوستن به آن یک فرصت قابل توجه برای اقتصاد ایران ایجاد میکند و میتوان از این طریق بخشی از اثر تحریم ها را جبران کرد . قطعا ورود به اتحادیه اقتصادی اوراسیا و همکاری با این اتحادیه میتواند دروازه جدیدی برای اقتصاد ایران باشد که بتواند با سایر اعضا به راحتی روابط اقتصادی برقرار کند و یا روابط خود را توسعه دهد.
پیوستن به این اتحادیه، مزیتهای اقتصادی بسیاری برای ایران به دنبال دارد از جمله آن میتوان به تخفیفهای تعرفهای برای صادرکنندگان ایرانی به کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا اشاره کرد. همچنین از آنجا که اتحادیه اوراسیا با کاهش استفاده از دلار، سهم پرداختهای تجاری با ارز ملی را به ۷۰ درصد افزایش داده، میتوان به کاهش استفاده از دلار در مبادلات تجاری خوشبین بود که این اتفاق در شرایط کنونی تحریم برای تجار ایرانی امیدوارکننده است.
از اواخر سال ۱۳۹۴ مذاکرات فشردهای بین دولتهای ایران با پنج کشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا جهت ایجاد منطقه موقت آزاد تجاری برای یک دوره سه ساله آزمایشی صورت گرفت که سرانجام موافقتنامه مذکور، در ماه می ۲۰۱۸ میلادی (اردیبهشت ماه ۱۳۹۷) در شهر آستانه پایتخت قزاقستان توسط وزیر وقت صنعت، معدن و تجارت ایران امضا و هیات وزیران نیز در تاریخ ۱۸ آذرماه ۱۳۹۷ لایحه مربوطه را به تصویب رساند.
این توافق که بعد از دو سال مذاکره به نتیجه رسیده، از هفته اول آبان ۹۸ ماه اجرایی میشود. قرار است موافقتنامه تمام عیار تجارت آزاد با اوراسیا امضا شود و از سه سال دیگر تقریبا تمام کالاها مشمول کاهش تعرفه خواهند شد.
براساس این موافقتنامه، ایران از اتحادیه اقتصادی اوراسیا امتیازات گمرکی خاصی دریافت کرده و کشورهای این اتحادیه هم این امکان را خواهند داشت تا حجم صادرات خود به ایران را تا ۷۵ درصد افزایش دهند. ایران نیز میتواند با امتیازاتی که دریافت میکند، صادرات کالاهای خود به مقصد پنج کشور اوراسیایی را تا چند برابر افزایش دهد.
این امتیازات ۵۰۲ قلم کالاهای مختلف در حوزههای مواد غذایی، مواد مصرفی شیمیایی، محصولات ساختمانی، صدور خدمات فنی و مهندسی، محصولات صنعتی و محصولات کشاورزی از سوی اتحادیه اورآسیا و ۳۶۰ قلم کالا در همان موارد مشابه را از سوی ایران شامل میشود که در مجموع کل اقلام مشمول در موافقتنامه به ۸۶۲ مورد میرسد.
از مزایای پیوستن ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا میتوان به ایجاد پل ارتباطی برای اتصال به بازار با بیش از ۱۸۰ میلیون نفر و بازار بالقوهای برای افزایش صادرات کشور اشاره کرد. همچنین تنها روسیه، یعنی بزرگترین کشور اتحادیه اوراسیا بازاری ۱۴۰ میلیون نفری پیش روی تجار ایرانی قرار می دهد. تولید ناخالص داخلی منطقه در مجموع ۱.۹ هزار میلیارد دلار است که ۳.۲ درصد GDP جهان را تشکیل میدهد
اگرچه هم اکنون تنها پنج کشور عضو این اتحادیه هستند، اما بیش از ۴۰ کشور و سازمان بین المللی از جمله چین، اندونزی، کره جنوبی، هند، مصر، صربستان و حتی برخی کشورهای حوزه آمریکای لاتین برای فعالیت در چارچوب این اتحادیه اعلام آمادگی کرده اند.
فهرست
ﻫﺪف از ﺗﺸﮑﯿﻞ اﺗﺤﺎدﯾﻪ اﻗﺘﺼﺎدی اور آﺳﯿﺎ
تاریخچه
ﺗﺠﺎرت اﺗﺤﺎدﯾﮫ اﻗﺘﺼﺎدی اوراﺳﯿﺎ ﺑﺎ ﺟﮭﺎن
رواﺑﻂ ﺗﺠﺎری اﯾﺮان و اﺗﺤﺎدﯾﮫ اﻗﺘﺼﺎدی اوراﺳﯿﺎ
ﻧﻘﺪ ﻫﺎ ﺑﻪ اﺗﺤﺎدﯾﻪ اﻗﺘﺼﺎدی اورآﺳﯿﺎ
تاثیرموافقتنامه های تجارت ترجیحـی برتجارت بین المللی
موقعیت ژئوپلیتیـک، ژئواسـتراتژیک و ژئواکونومیـک جمهوری اسلامی ایران
حوزه های دیپلماسی اقتصادی
چالش های کارگزاری همکاری تجـاری ایـران و اتحادیـه اقتـصادی اوراسـیا
اتحادیه اقتصادی اوراسیایی و منطقه گرایی ایران
اتحادیه اقتصادی اوراسیا از نگاه جغرافیایی
تفکیک محدوده های جغرافیایی اتحادیه اوراسیا
چالش های فراروی ایران در منطقه گرایی و همگرایی منطقه ای
چالش های فراروی ایران در منطقه گرایی و همگرایی منطقه ای
اتحادیه اقتصادی اوراسیایی فرصتی مغتنم برای توسعه روابـط بـین المللـی ایران
کریدورهای ارتباطی و ژئوپلیتیک بنادر چابهار و گوادر
همگراییهند- ایرانونقشژئوپلیتیک بندرچابهار
پنچ بازیگر اصلی ژئواستراتژیک و در کنار آن پنچ محور ژئوپلیتیکی در منطقه اورآسیا
چابهار »دروازه طلایی« هندیان برای ورود به کشورهای مستقل مشترکالمنافع (CIS )و افغانستان
بندر چابهار به عنوان نقطه محوری و دروازه ای برای هندیان
کشورهای محصور در خشکی افغانستان و آسیای مرکزی فرصت مغتنمی برای توسعه ظرفیت بندر چابهار
روابط تجاری، فرهنگی، و تمدنی هند با ایران، افغانستان، و کشورهای آسیای مرکزی
چابهار نماد همکاری و روابط دوجانبه هند و ایران
سرمایه گذاری گسترده چین در بندر گوادر و کریدور اقتصادی چین- پاکستان
قاره آسیا محور رشد اقتصاد جهانی
اتخاذ استراتژی های ژئو اکونومیک درکریدورهای ارتباطی
استراتژی اورآسیایی و ژئواکونومیک چین و هند
کریدور اقتصادی چین- پاکستان
نگرش اکونومیک درعصرجدید
فرﺻﺖ ﻫﺎی ﺗﺠﺎری
فرﺻﺖﻫﺎی ﺳﯿﺎﺳﯽ-اﻗﺘﺼﺎدی
سیر تحول تاریخی شکلگیری اتحادیه اقتصادی اوراسیا
نقاط قوت و ظرفیتهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا
چالشها و نقاط ضعف اتحادیه اقتصادی اوراسیا
کشورهای اوراسیا
مزایای اقتصادی کریدور شمال-جنوب| چرا هند به ایران نیاز دارد؟
شاهراه های کریدور شمال –جنوب
سهم ایران در بازار اتحادیه اقتصادی اوراسیا
حجم بازارکشور روسیه و مزینت های رقابتی ایران
ضعف در دانش تجارت بینالملل و کسبوکارها
کشورهای آسیای مرکزی کوچک اما پرظرفیت
وضعیت تجارت و ظرفیتهای همکاری اقتصادی دوجانبه ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا
حجم تجارت جمهوری اسلامی ایران با کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا
دلایل حضورکم رنگ ایران در تامین نیازهای وارداتی اوراسیا
ظرفیت ها و مزیت های رقابتی جمهوریا اسلامی ایران در اوراسیا
تاریخچه اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ساختار آن
ریشه نظری تکوین اتحادیه اقتصادی اوراسیا
اهداف ایجاد اتحادیه اقتصادی اوراسیا
ارکان اتحادیه اقتصادی اوراسیا
وضعیت اقتصادی کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا، ۲۰۱۸
مهمترین شاخصهای اقتصادی اتحادیه اقتصادی اوراسیا، ۲۰۱۸
ارزیابی کلی از وضعیت تجارت خارجی کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا
.تجارت بین کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا /)تجارت درون منطقه ای در سال ۲۰۱۸ -(میلیون دلار)
تحلیل تجارت بین کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا /تجارت درون منطقه ای
وضعیت تجارت خارجی فدراسیون روسیه.
تعداد ۱۰ قلم عمده وارداتی فدراسیون روسیه از سایر کشورهای جهان در سال ۲۰۱۸
عمده کالاهای وارداتی کشور روسیه
ترکیب صادرات/اقلام عمده صادراتی کشور روسیه در سال ۲۰۱۸ به سایر کشورها
عمده کالاهای صادراتی روسیه
سهم کشورها از صادرات روسیه
وضعیت تجارت خارجی ارمنستان
وضعیت تجارت خارجی قزاقستان
واردات بلاروس ازکشورهای جهان
وضعیت تجارت خارجی قرقیزستان
توافقنامه تجاری تشکیل منطقه آزاد تجاری بین جمهوری اسلامی ایران و کشورهای
عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا
وضعیت تجارت ایران با جهان به تفکیک واردات و صادرات
فرصتها و چالشهای ژئوپولیتیکی همکاری ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا
ابعاد همکاریهای ژئوپولیتیکی ایران و اتحادیه اوراسیا
منافع ژئوپولیتیکی اورسیا برای ایران
منافع مشترک ژئوپولیتیکی ایران و اتحادیه
رقابتهای ژئوپولیتیکی ایران و اتحادیه
موانع ژئوپلیتیکی همکاری ایران و اتحادیه
اهداف ایران
منافع آذربایجان و ترکیه
نقش ارمنستان
توسعه ظرفیتهای ترانزیتی؛ مبنای حضور قدرتمند ایران در اتحادیه اوراسیا
اهمیت اتحادیه اقتصادی اوراسیا
تسریع در توسعه بنادر و افزایش ظرفیت ناوگان کشتیرانی
افزایش درآمدزایی ارزی
ایجاد فضای باز اقتصادی در شرایط تحریم
موانع و رقابتهای ژئوپولیتیکی همکاری ایران و اعضای اتحادیه
فرصتهایتجاری ایران-اتحادیهاقتصادیاوراسیا
پتانسیلها
پیشینه تشکیل اتحادیه اقتصادی اوراسیا
وسعت اتحادیه اقتصادی اوراسیا
جمعیت در سال ۲۰۱۸
رشد جمعیت در سال ۲۰۱۸
. تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۱۸
تولید ناخالص داخلی سرانه در سال ۲۰۱۸
وضعیت تجارت خارجی اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سال ۲۰۱۸
تجارت خارجی ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سال ۲۰۱۸
بررسی روابط تجاری و اقتصادی ایران و کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا
برخی مزیتهای اقتصادی روسیه برای گسترش روابط اقتصادی با ایران
کالاهای وارداتی روسیه از ایران وجهان
ایران وارمنستان
قزاقستان
بلاروس
قرقیزستان
بررسی ساختار صادرات کشورهای اتحادیه اوراسیا در تعامل با کاالهای وارداتی ایران
.اهمیت استراتژیک کریدور شمال و جنوب در اقتصاد ایران
عناصر و شاخص های استراتژیکی ابرپروژه یک کمربند یک جاده
قرار گرفتن ایران در حلقه اتصال کریدور مهم شمال ـ جنوب
اهمیت کلیدی جمهوری اسلامی ایران در کریدور شمال -جنوب
اهمیت کریدور شمال ـ جنوب برای ایران
بنادر کریدور شمال ـ جنوب شامل
بندرچابهارزیرکریدوری مهم در کریدور شمال ـ جنوب
مهم ترین موانع توسعه تجارت میان ایران و کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا
اقدامات لازم برای توسعه روابط تجاری یا اتحادیه اقتصادی اوراسیا با تمرکز بر روسیه،
پیشنهادهایی با هدف گسترش همکاری و مبادله تجاری و اقتصادی ایران با کشورهای عضو
اتحادیه اوراسیا
وزارت صنعت، معدن و تجارت
مجلس شورای اسلامی
ب) کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا
راهکارهای مشترک بین ایران و کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا
بهره برداری کامل از فرصت های موافقتنامه تجارت ترجیحی میان ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا
ـ استفاده از ابزارهای مصون از تحریم بهمنظور تسویه تراکنشهای ارزی
جایگزین های مختلف برای سوئیفت
چالش های وابستگی به پیام رسان های خارجی
با ۲۰۲اسلاید تخصصی
دانلود و خرید ۱۲۰۰۰۰